Af en toe hoor je wat over de vredesmissies waar we als Nederland aan meedoen. Naast Mali en Irak zitten onze militairen op nog een aantal posten in de wereld goed werk te doen. Althans, dat is de opzet. Onwillekeurig denk ik dan met een kleine glimlach terug aan onze jaren in Bosnië en de typisch Nederlandse ijver die defensie daar aan de dag legde. Maar alleen met veel ijver kom je er niet.

Bosnie 2001. De SFOR eenheden in Noord-West Bosnië wilden graag iets goeds doen voor de bevolking, dichterbij komen. Het slechte imago rond hun militaire aanwezigheid wat opvijzelen. Naast militair of civiel bezig zijn. In de korte tijd dat ze er waren toch iets doenerigs voor elkaar krijgen. Iets waarop je later tevreden kunt terugkijken. Iets aanwijsbaars. Dadendrang. Daardoor ontstond CIMIC, de civiel militaire operaties.

We waren vanuit Dorcas al een paar jaar bezig met reconstructieprojecten. Veel huizen moesten na de oorlog herbouwd worden. Er waren diverse organisaties aanwezig, er was geld vanuit de EU en vanuit diverse landen. Kortom: één en al bedrijvigheid. De huisreconstructie verschilde nogal per organisatie. Vanuit Dorcas deden wij mee aan EU-tenders. Grote programma’s van een paar honderd huizen per programma. Daarvoor moesten we een dikke call for proposals doorwerken. Pas als we aan alle EU-regulaties konden voldoen en de tender op prijs en kwaliteit wonnen dan konden we aan de slag. Bij de Nederlandse ambassade was het een heel ander verhaal. Ook daar dienden we een voorstel in. Bij het indienen van de aanvraag kregen we drie velletjes aan instructies mee, deels in het Engels, deels in het Nederlands. Zo op het eerste gezicht makkelijk, maar in de loop van het aanvraagproces bleken al snel tal van misverstanden op te rijzen. Je verlangt op zulke momenten terug naar de EU regulaties…

Alle NGO’s waren in die tijd bezig met deze rituele dans rond aanvragen, gunningen, geld, locaties. Een kluwen van activiteiten, wat gecoördineerd door de UNHCR en gefaciliteerd door CIMIC, de civiel militaire operatie. CIMIC had een vergaderlocatie, materieel om spullen mee te verplaatsen en op een of andere manier de middelen om wat elektriciteit aan te leggen. Maar het beroerde van CIMIC was dat ze er maar korte tijd zaten en dan afgelost werden door een volgend land. We hebben van alles langs zien komen. Tsjechen, Franse en Engelse Canadezen, Nederlanders etc. En allemaal wilden ze een daad stellen.

Eén van de daden was de zogenaamde winterization. Het punt was dat veel dorpen er compleet platgeschoten en uitgestorven bij lagen. Als CIMIC dan door zo’n verlaten dorp kwam met hun jeeps dan was er ergens wel een pionier te vinden die ze te woord wilde staan. En als die pionier geld rook dan was het plan al snel getrokken. En dus kon het zomaar gebeuren dat CIMIC op eigen houtje besloot om bepaalde woningen van ramen en dak te voorzien, zodat de mensen in het dorp tenminste onderdak hadden. Wij zagen dat hoofdschuddend gebeuren om een aantal redenen. 1. Huizen waar al iets aan gedaan was konden door ons als NGO’s niet in ons huizenbouwprogramma worden opgenomen, dus de eigenaren van die huizen kwamen er met een half huis beroerd van af. 2. De lokale cultuur is er eentje van ieder zijn eigen huis, dus het is een illusie te denken dat die ene eigenaar zijn huis wel open zou stellen als een soort buurthuis als onderdak voor de rest. 3. De eigenaar had in veel gevallen niet het geld om het huis af te maken en CIMIC evenmin. Daardoor bleef het huis half leeg staan en keerden de eigenaren niet naar de plek terug vanaf hun tijdelijke bewoning.

Ik heb het wel geprobeerd met de Nederlandse CIMIC. Gesprek aangaan en in steeds grotere bewoordingen doorgeven dat winterization ijverig maar dom is. Maar ja, als je goed en wel het bevoegde gezag te pakken had dan kwam de volgende lading CIMIC al. Sneu werk. Soms had je echter CIMICs die blijkbaar beter geïnstrueerd werden. Eerst eens gingen luisteren naar NGO’s die al langere tijd in het veld zaten en hen vroegen waar ze van toegevoegde waarde konden zijn. Dat gaf leuke coalities. Zo heb ik eens met behulp van de Engelse Canadesen een tijdelijk onderkomen ontmanteld en met een van hun vrachtwagens naar een achteraf gebied gebracht. CIMIC in functie! Of die keren dat CIMIC net dat stukje elektriciteitsnet financierde dat wij tekort kwamen, waardoor een dorp aangesloten werd. Fantastisch. Of die keer dat CIMIC mee hielp bij de schoonmaak van ons dorp Sanski Most met inschakeling van alle scholen. Prachtig was dat. Gezellig ook als een paar Nederlandse CIMIC dames bij ons langs kwamen op de koffie.

Ach, laat ik niet te hard zijn. Bosnië en Kosovo waren zo’n beetje de eerste CIMIC initiatieven, dus ze moesten het nog wat leren. En Nederlanders die Bosnië in komen stuiteren… het is herkenbaar en vermakelijk dat elke Nederlander een ontwenningskuur en onthaastingskuur van een paar maanden door moet voordat het Bosnische leven gevoeld en gedeeld wordt. Dus CIMIC, ga vooral door met jullie werk overal in de wereld. En sluit je vooral aan bij bestaande verbanden. Besef je snelle en tijdelijke plek en luister vooral veel. Succes met jullie vredesmissies!

Vredesmissie en CIMIC