Pats. Het werd de nacht van de kater voor veel Britten. Naar bed gaan met het geruste gevoel net in de EU te blijven en opstaan met de schrik dat het voorbij is. Ik denk dat ik als Brit voor een Bremain had gestemd, dus blijven binnen de EU. Omdat je niet weet wat je allemaal los haalt door uit te stappen. En voor veel bedrijven die exporteren naar Groot Brittanie zal de Brexit niet makkelijk zijn. Voor expats die in Londen zitten levert het een hoop gedoe op. En ik schat zomaar in dat niet de Brexit aanhangers maar de Bremain ambtenaren nu de rommel op kunnen ruimen en zich uit de naad moeten gaan werken om alle wet- en regelgeving, contracten etc. om te vormen. Dat voelt vast niet lekker. Dus er zitten best wel wat rafelrandjes aan. Maar nu we dan toch in een Brexit beland zijn zie ik beslist voordelen.
Het volk heeft zich uitgesproken. We moeten gaan. Maar liefst 72% was de opkomst. Dat betekent dat ook veel mensen zijn gaan stemmen die normaal gesproken sceptisch thuis blijven ‘omdat het toch allemaal al bedisseld is’. Je zou kunnen concluderen dat deze uitslag goed weergeeft wat de wil van het volk is. En toch is dat een lastige. Want heeft het volk enig idee waar ze nou voor of tegen hebben gestemd? Had de Nederland enig idee waar het om ging bij het Oekraine referendum of bij het referendum over de Europese grondwet? Ik vrees dat het woord referendum steeds meer geassocieerd wordt met ‘de mogelijkheid om eindelijk eens je onvrede over ‘de maatschappij en alles’ eruit te gooien’. En dat is gelukt. Groot Brittanie heeft een sterk gevoel van eigenwaarde. Hun taal heeft de wereld veroverd. Mede door hun vasthoudendheid leven wij nu in een vrij land. Maar vasthoudend aan wat? Wat heeft de Brexit-Brit teruggewonnen wat ze aan de EU hadden uitgeleverd?
Misschien toch meer dan we denken. Ooit was er de EEG en nog een paar Europese verbanden. Dat waren overzichtelijker tijden. Vrij verkeer van personen en goederen binnen Europese grenzen is iets dat we allemaal wel kunnen begrijpen en waarvan zowel bedrijven als particulieren nut hebben. Maar daarna heeft de uitlevering steeds meer vorm gekregen. Tegenwoordig wordt enorm veel Europees geregeld. Wat denk je van wetgeving? Nederland heeft zich verbonden aan Europese wetgeving. In een aantal gevallen geldt de Europese rechter als hoogste rechtsorgaan en niet meer de Nederlandse rechter. Maar er is veel meer. Landbouwbeleid, migratiebeleid, concurrentiebeleid (je weet wel, van onze Nelie), consumentenbeleid etc. etc. wordt allemaal Europees geregeld. Ik geef de Britten gelijk dat het best wat minder mag. De Christenunie en de SP pleiten ook al jaren voor een sober Europa. Geen superstaat. Nu de Britten de stekker er uit trekken en de vrees voor Nexit (onder aanvoering van Geert Wilders) en Frexit (onder aanvoering van Marie Le Pen) gevoeld wordt is de tijd rijp voor een soberder Europa. En dat lijkt me winst.
Er is nog iets mis met Europa. En dat is de ondoorzichtigheid van Europese besluitvorming. Binnen de Europese besluitvorming is niet duidelijk waar de macht ligt. En daar maken met name grote Europese bedrijven handig gebruik van. Je wilt niet weten hoeveel er gelobbyd wordt in Brussel. Ach, misschien ook wel. Wist je dat er 30.000 lobbyisten in Brussel zitten? Alleen al voor de auto industrie zitten er meer dan 135 lobbyisten in Brussel verreweg de meeste van Volkswagen ;). Wat al deze mensen in Brussel doen? Besluitvormers beïnvloeden. Ze de ‘juiste’ informatie geven. Het was voor mij een eye-opener toen ik las dat de belangrijkste verworvenheid in het politieke spel is om bepaalde zaken buiten de besluitvorming te houden. Zorgen dat bepaalde zaken die jij belangrijk vindt worden gebagatelliseerd zodat ze geen issue worden. Waarom denk je dat de dieselaffaire nooit aandacht heeft gekregen terwijl de Brusselse ambtenaren al wisten dat er gesjoemeld werd? Omdat het Volkswagen was gelukt om ‘sjoemelen’ in de koppies van Brussel te vervangen door ‘zulke dingen gebeuren nou eenmaal’. Natuurlijk, ook in den Haag wordt er gelobbyd. Maar het proces loopt in Den Haag toch transparanter. Of in ieder geval hebben we het idee dat we rond onze eigen politiek meer invloed hebben. En goedbeschouwd is dat ook zo. Dus ook als het gaat om transparante processen lijkt een reductie van Brussel me winst.
Tenslotte de elitevorming. Neem alleen al dat eindeloze gezeur over de vestigingsplaats en bijbehorende verhuisbewegingen. Puur een luxe probleem, dat je je niet meer kunt veroorloven als je tot in je botten voelt dat je niet meer decadent je gang kunt gaan maar dat de Europese burger een sober Europa wil en anders helemaal geen Europa. Ik hoop dat de Brexit ergens iets bijdraagt aan dat besef. Dat Europa er is bij de gratie van de Europese burger. En niet bij de gratie van Europese bedrijven of Europese ambtenaren of Europese politici. In steeds meer landen is rechts populisme sterk in opmars en mobiliseren zij een breed gevoel van onvrede, van niet meer gehoord worden. En terecht, want er wordt niet meer echt geluisterd naar de ander. In plaats van de grote dikke ikke – de politieke vrucht waarmee premier Rutte een haatliefde verhouding heeft – wordt het tijd dat we op een dieper niveau gaan voelen wat recht en onrecht is, wat rechtvaardig en onrechtvaardig is. En dat we daarmee opnieuw Europa en Europese landen gaan vormgeven. De Brexit helpt om bij dat diepere gevoel te komen.