Goede doelen hebben het sowieso al niet makkelijk omdat ze onder een vergrootglas liggen. Als je je geld uitgeeft aan een brood dan neem je dat brood en bekommert je verder niet om de winkelier. Als je geld aan de overheid geeft dan mompel je hooguit wat en betaalt je belasting of je boete. Als je geld uitgeeft aan de kerk dan kun je nog dat gevoel hebben dat je er wat voor terug krijgt. Een blog op zich. Maar het goede doel is van een bijzondere categorie. Bij het goede doel is er het gevoel van de pure gift. Gevoelens van bevrijdende gulheid en beklemmend wantrouwen strijden bij veel mensen om voorrang als ze aan het goede doel geven. En altijd zijn er die teksten over strijkstokken waaraan het blijft hangen, diepe zakken waar het in verdwijnt, druppels op gloeiende platen, te hoge directiesalarissen en landen waar het idee van het goede werkzame leven niet wil landen. En het vervelende is dat er geen punt te ontdekken is in deze discussie. Niet ergens een balans, een eindafrekening, een decharge, een punt op de horizon. Niet zoals bij een kabinet dat zichtbaar en met hangende schouders de trap naar de koning beklimt, met op de achtergrond die Audi A-duur waarvan de deur wordt opengehouden door een chauffeur die hoopt op betere tijden. Het goede doel is veroordeeld tot een voortdurend vonnis. En toch blijven doorgaan. Knap. Een paar waarnemingen:
1. Het jaar 2014 voor zover tot heden bekend zal wat mij betreft de geschiedenisboeken in gaan als het jaar van de omwenteling in de Zorg en de samenleving die participeert tot het licht aan gaat dan wel uit gaat. 2015 kon wel eens het jaar van de goede doelen worden. Op dit moment krijgen 67 grote goede doelen in totaal zo’n 425 miljoen euro per jaar aan subsidie, de zogenaamde MFS II. Dat is de tweede ronde in een stelsel van overheidsfinanciering dat in 2007 werd gelanceerd. Deze tweede ronde loopt eind 2015 af en er komt geen nieuwe ronde. Het wordt dus weer vechten om de pot met geld waarbij de minister – ze komt zelf uit de sector, dat scheelt – de spelregels bepaalt. In haar kamerbrief van april 2013 met de titel ‘Wat de Wereld Verdient, een Nieuwe Agenda voor Hulp en Handel’ werd al duidelijk dat sex (seksuele en reproductieve gezondheidszorg, HIV/Aids) en handel haar speerpunten zijn. De rest van de subsidies aan deze goede doelen wordt na 2015 met zo’n 100 miljoen per jaar afgebouwd.
De mate waarin organisaties afhankelijk zijn van die subsidie verschilt nogal. Sommige doelen hebben naast deze financiering een flinke achterban die hen ruim bedeelt met giften en/of erfenissen. Andere doelen hebben naast deze subsidie andere overheidsfondsen aangeboord of krijgen subsidies uit internationale verbanden. Maar er zijn ook goede doelen die voor een flink deel leunen op MFS II. En dan praat ik niet over kleine organisaties, maar over grote jongens als ICCO en Oxfam Novib. Komt bij dat die grotere organisaties – op last van dezelfde overheid – samenwerkingsverbanden zijn aangegaan met kleinere organisaties waardoor een heel web is ontstaan. Al die organisaties staan voor het dilemma: kunnen en willen we na 2015 weer meegaan met wat de minister vraagt, eist?
2. Plotseling was daar de Ice Bucket Challenge bestemd voor ALS. Ze werden als klein doel volledig over het paard getild. Gorrit-Jan Blonk van ALS liet op 29 augustus weten ‘Normaliter krijgt de Stichting 200 donaties per maand. In slechts twee weken is er nu 52.000 maal gedoneerd’. In slechts twee weken. Het doet me denken aan de Tsunami waarbij ook zoveel geld los kwam dat een luxe probleem ontstond. ALS kan trots zijn met dit geld, maar eigenlijk was het een aselecte trekking. Het had ook World Vision of WarChild kunnen zijn. Deze Ice Bucket Challenge laat zien dat enthousiasme aanstekelijk werkt en dat groepsdruk toeneemt. Onlosmakelijk verbonden aan deze Challenge was het woord ‘genomineerd’, waarbij je naam op internet genoemd werd. Sterke jongen als je dan niet meedoet. Is dat het nieuwe geven? Dat wij Nederland bepalen wat wij geven, aangevoerd door de BN-ers die fungeren als modern ijkpunt? Dit verschijnsel van de geefmassa kennen we ook in een iets mildere vorm: crowd funding. Grote bedragen geven is wat lastig, maar wat nou als je allemaal een klein beetje bijdraagt aan een concreet doel? Met de opwinding die het geeft als in één uur een resultaat wordt neergezet. In deze social media tijd kan dat heel snel gaan. Gewoon een Marc-Marie Huijbregts die iets zegt in de sfeer van ‘maar lieve jongens, dan maken we er nu toch een puntje van. Als we nou allemaal 50 cent geven voor die dierenambulance dan kan het ding over een uurtje rijden toch?’ en pats, binnen. Direct resultaat. Goed gevoel. Zo, dat hebben wij even geflikt.
Nou, dan gaan de goede doelen dat toch doen? Nee, dat gaat niet. De meeste doelen zijn minder sexy dan een dierenambulance. Minder concreet. Zoals net gesteld gaan de speerpunten van de minister over reproductieve gezondheidszorg, aids en handel. Dat verpak je niet zo makkelijk in een opwindend doel waar Nederland warm voor loopt. De tijd dat goede doelen kindertehuizen bouwden ligt ongemerkt achter ons. Vervelend als je je moet verkopen aan het publiek, aan TV programma’s die mooie beelden en resultaat willen zien, aan vermogensfondsen die willen afrekenen naar aanleiding van iets dat bereikt, neergezet is.
3. Het gebeurt al jaren hoor, dat collectanten worden gekocht door van Telemarketiers. Koud bellen mag niet meer, dus goede doelen zoeken een uitweg. Koud bellen langs de deuren mag wel. Als je er goed over nadenkt is dat wat vreemd. Ze mogen je dus niet telefonisch benaderen, maar als ze bij je huis aanbellen met dezelfde vraag dan is dat akkoord. Net even een ander belletje, waardoor ik in huis in plaats van naar links naar rechts loop. Raar. Maar goed, collectanten worden gekocht. Dat werkt als volgt. Stel je bent een goed doel en je weet dat een landelijke collecte minstens 500.000 euro oplevert. Je pakt groot uit en je wilt in 300 gemeenten in Nederland een collecte neerzetten. Qua kosten neem ik even de binnenbocht (voor de buitenbocht zie CBF) en reken ik 25% aan kosten die je mag maken voor deze actie. Dat is dus 125.000 euro. Je belt met een Telemarketingbureau en spreekt een prijs af per collectant en een hogere prijs per coördinator. Het Telemarketingbureau belt je en stelt zich voor als iemand van het goede doel met de vraag of je de collecte in je woonplaats wilt coordineren tegen onkostenvergoeding. En jij zegt ja. De eerste keer dat ik dit hoorde vond ik dat niet fijn. Dat anderen geld verdienen aan mijn bereidwilligheid. Aan de andere kant realiseerde ik mij dat dat het effect is van de professionalisering die ik ook toejuich. Ook bij Telemarketingsbureaus werken mensen met een baan en een gezin. Ondertussen loopt het goede doel dat ook de gever professionaliseert. Wel geld wil geven en/of ophalen, maar andersom een bijdrage verlangt voor die inspanning. Zoals alles tegenwoordig geld kost.
4. Het gerucht gaat dat er erfenissen aan zitten te komen voor goede doelen. De babyboom generatie zou bulken van het geld. De komende jaren zou dat geld onder andere loskomen via erfenissen. Ik heb de sessies meegemaakt hoor waarin goede doelen uitleggen hoe ze mensen tot in het graf volgen. En er nog trots op zijn ook. Niet mijn ding. Voelde uiterst ongemakkelijk. Het is heerlijk als je geld krijgt als goed doel, maar er zijn grenzen van goed fatsoen en piëteit. Ik geloof niet dat dat geld loskomt. Ik heb een paar jaar geleden aan een notaris gevraagd hoe het nou zit met dat schenken. Hij vertelde dat nog geen 5% van de mensen iets nalaat aan een goed doel. Die 5% alleenstaande oudere vrouwen is in beeld bij de vaklieden en wordt door hen in de watten gelegd met brochures waarin alle goede doelen staan. Mevrouw u hoeft alleen nog maar aan te kruisen welk doel u wilt cq welke doelen u welk percentage wilt geven. Blij dat ik niet in die categorie val. De rest van de 95% gaat traditiegetrouw met name naar de kinderen, de familie, en dat zal ook wel zo blijven gaan.
Tot zover wat dilemma’s waarmee de goede doelen momenteel worstelen. Maar laat je er niet door ontmoedigen. Lieve mensen, have mercy met de goede doelen. Ze doen prachtig werk en verdienen onze steun.