Wanneer ben je een goede leider? Met de inauguratie van Trump nog op ons netvlies en de mogelijke Triomf van Wilders bij de verkiezingen van maart 2017 is dat niet eens zo’n gekke vraag.

Leiders zijn er in alle soorten en maten. Je hebt leiders die zich uitstrekken naar de ander (coachende leiders, enthousiasmerende leiders), naar hun doelen (visionaire leiders), naar continuïteit (faciliterende leiders), naar zichzelf (egoïstische leiders, narcistische leiders), naar God (geestelijke leiders). En alle mixvormen van deze stijlen. Dan heb je nog de gezaghebbende ‘seven habits’ van Stephan Covey; stappen die je zet om ‘higly effective’ te worden als leider. 1. Wees pro-actief 2. Begin met het einde voor ogen. 3. Belangrijke zaken eerst. 4. Denk win-win. 5. Eerst begrijpen, dan begrepen worden. 6. Creëer synergie. 7. Houd de zaag scherp. Van afstand is het zo makkelijk om leiders af te meten tegen de achtergrond van deze opsommingen. Maar we moeten een spa dieper. Bij leiderschap gaat het namelijk primair om de innerlijke overtuigingen van een leider. Veel meer dan om haar of zijn handelen en performance. Want wat er in zit komt er uit, vroeg of laat. Bij Trump komt het er heel vroeg uit. Bij Rutte heel laat.

Nu de tegenstellingen in ons land groter worden werpt Rutte wanhopig wat lijntjes uit naar een wereld die hem niet vertrouwd is. Ik geloof Rutte dat hij een compleet beeld heeft van wat ‘normaal’ is. Hij beroept zich er steeds vaker op, refereert er aan. Hij wil dat anderen ook normaal doen zoals hij normaal doet. ‘Kijk naar mij, dit is toch normaal of niet dan?’ Fatsoenlijk, plichtsgetrouw, netjes, beleefd, galant. Het ‘doe zelf normaal’ liet daarbij even iets zien van zijn inborst. Ik ben normaal, jij spoort niet. Daar kwam de ‘grote dikke ikke’ bij. Rutte is van nature geen ‘dikke ikke’ en zit in die zin in het linkse deel van de VVD. Rutte is op zich een bescheiden man. Pijnlijk genoeg is de ‘grote dikke ikke’ in het politieke spectrum met name bij de VVD terug te vinden. Welbegrepen eigenbelang, individuele welvaart, ver weg van de armoede. Recent zijn pleidooi voor ‘normen en waarden’, met name bedoeld voor allochtonen die zich misdragen. ‘Als je onze waarden afwijst, ga dan weg’. In dit stuk noemt Rutte meer dan 10 keer het woord ‘normaal’. Blijkbaar is dat voor hem heel belangrijk.

Wat beeld jij je in bij het woord ‘normaal’? En hoe kan het dat de combinatie van ‘waarden’ en ‘normaal’ uit de mond van Rutte zo anders klinkt dan het ‘normen en waarden’ van Balkenende? Blijkbaar zijn die termen erg breed in te vullen. Niet handig als je er op wilt koersen. Zeker niet handig als je ze tot kernbegrippen van je landsbestuur wilt maken. Voor Rutte is de norm individueel van toon. Jouw rechten, jouw plichten, exclusief, jouw en mijn vrijheden. Ook refereert hij direct aan ‘linkse verworvenheden’ met de emancipatie van homo’s voorop. Bij het CDA zijn normen en waarden veel meer gericht op gemeenschapszin, inclusief, onderlinge nabijheid. En tussen deze twee bungelt het ‘touwtje van Terlouw’. Het kon wel eens een grote vraag worden tijdens deze verkiezingen: Wat normaal? Welke norm hanteer je voor de maatschappij, maar ook voor jezelf als leider?

Daarmee kom ik op een terrein dat raakt aan de ethiek. Jonathan Haidt, een Amerikaanse hoogleraar ethisch leiderschap heeft onderzoek gedaan naar ethisch leiderschap. Hij onderscheidt zes normen als het om ethisch leiderschap gaat: vrijheid, loyaliteit, rechtvaardigheid, heiligheid, autoriteit, zorg voor de kwetsbaren. Ik vind het een tamelijk ontnuchterend rijtje. Welke leider, welke partij, kan zeggen dat ze al deze normen voor ethisch leiderschap omarmt en uitdraagt? De VVD zal met name sturen op vrijheid en loyaliteit. De PvdA met name op zorg voor de kwetsbaren en rechtvaardigheid. Het CDA op loyaliteit en heiligheid. SGP op heiligheid en autoriteit. Ga zo maar door. Als CU-man vind ik natuurlijk dat Gert-Jan Segers het meest compleet is. 😉 Rutte heeft de laatste jaren veel aandacht gevraagd voor vrijheid en loyaliteit. Ten kosten van rechtvaardigheid, heiligheid, autoriteit en zorg voor de kwetsbaren.

Het valt niet mee een goede leider te zijn. Met een mooie stijl, effectieve habits en een compleet spectrum aan ethische normen. Terwijl dit land daar zo aan toe is. Op naar de verkiezingen!

Leiderschap & Normaal