Ergens heeft Geert Wilders een tijdgeest verwoord met zijn ‘minder, minder, minder’. Ik geloof er niks van dat wij Nederlanders tegen het verdrag met Oekraïne hebben gestemd. Ik geloof er niks van dat mensen op Trump hebben gestemd. Ik geloof niet dat Britten voor de Brexit hebben gestemd. Of dat we met z’n allen minder Marokkanen willen. Ik geloof niet dat Italianen uit de EU willen stappen. Of dat Oostenrijkers nou zo’n fan zijn van Norbert Hofer. Althans, al deze feiten liggen er wel, maar hebben de mensen dat ook zo bedoeld? Er zit iets achter dit alles, iets waarvan ik nog niet het gevoel heb dat ik het in volle omvang kan duiden.
Al deze ontwikkelingen spelen in de ‘westerse wereld’ van kapitalisme, vrije markt, liberalisme en groeiend secularisme. Het hele vehicle schuift op naar rechts. Overal duiken vormen op van protectionisme, nationalisme, eigen volk eerst, islamofobie, weg met de elite, weg met het gezag. Waarom, hoezo? En waarom zo breed? Is dit de PTSS, de post traumatische stress stoornis, de burn-out waarin we massaal zijn beland als gevolg van 9/11? Heeft de moeheid van zeven magere jaren van crisis zijn tol geëist?
En waarom zijn al deze bewegingen uit op een ‘minder, minder, minder’, of worden ze op z’n minst gevoed door ‘minder-sentiment’? Is het omdat het ‘meer’ uitbleef? Zijn we verslaafd geraakt aan de drugs van de ongebreidelde groei? Zijn we verwende pubers die het nu opeens met minder veiligheid en minder welvaart moeten doen?
En waarom laten we dit allemaal zo ongeremd gebeuren? Is het omdat we de oorlog niet hebben meegemaakt, omdat het geluid verstomd is over WO II? Terwijl bekend is dat gedachten overgaan in woorden overgaan in daden zijn er geen grenzen meer aan de vrijheid van meningsuiting. Waar is de zelfbeheersing, gewoon omdat het kan? Waar is de correctie, de normalisering?
Nog een prangende vraag waar ik niet uit kom: Waar is het ‘meer’ gebleven? Als je ‘minder, minder, minder’ roept, zeg dan ook vooral waar jouw ‘meer, meer, meer’ in zit. Dan kan ik afwegen of het ‘minder, minder, minder’ het waard is geofferd te worden voor het ‘meer, meer, meer’ dat je nastreeft. Maar er is geen streven, althans geen mooi streven. Het is zo inhoudsloos geworden, zo hopeloos. Want als Geert de buitenlanders er uit heeft, als de Brexit en de Italiaanse exit, als de Oostenrijkse Norbert er komt, welk ‘meer’ kunnen we dan verwachten dat uitstijgt boven vormen van eigenbelang?
#negentermen. Eigenlijk ben ik op zoek naar liefde, blijdschap, vrede, goedheid, geloof, zelfbeheersing, zachtmoedigheid, vriendelijkheid, geduld. Ik geloof dat een maatschappij die zich baseert op deze negen termen een verademing is. Daarom mijn advies: screen politieke uitspraken en partijprogramma’s op deze negen termen zodat er weer een sfeer van ‘meer, meer, meer’ ontstaat in ons prachtige Nederland, in onze prachtige wereld.