Rente heb ik altijd al iets fascinerends gevonden. Je opende een zilvervlootrekening bij de Rabobank en elk jaar kreeg je daar rente over. Dat werd bijgeschreven in het boekje. De spaarzin was in dit kleine mannetje aangewakkerd. Want sparen betekende geld verdienen. Dat het om enkele euro’s per jaar ging mocht de pret niet drukken. Later kwam de Directbank waar je je geld vijf jaar rentevast kon zetten tegen een hoge rente, maar tegelijkertijd boetevrij kon opnemen. Volgens mij heb ik daar de 8,25% nog aangetikt. Over 1.000 (toen nog) gulden had je na vijf jaar dan meer dan 400 gulden aan rente!

Die tijden zijn voorbij. De Directbank bestaat niet meer en de hoge rentes zijn verleden tijd. Heb je je geld tien jaar geleden vast laten zetten in een deposito tegen 6% rente dan ben je nu spekkoper. Al zo’n 15 jaar daalt de rente. Net voor de crisis in 2008 begon was er nog een kleine opleving, maar daarna begon de creditrente aan een vrije val waarvan het einde nog niet in zicht is. De creditrente zit nu gevaarlijk dicht bij de 0%. Op de betaalrekening zijn we al gewend geen rente meer te krijgen, maar ook op de vrij opneembare spaarrekening kun je op dit moment maximaal 1% krijgen.

Tegelijkertijd beweegt de debetrente mee. Logisch. Maar ook anders dan de creditrente. Want de meeste debetrente heeft in Nederland te maken met de hypotheek en die zet je voor meerdere jaren vast. Soms voor 5 jaar, maar meestal voor 10, 20 of zelfs 30 jaar. En dus zijn er veel Nederlanders die het juk voelen van hoge rentelasten op hun hypotheek terwijl hun spaartegoeden vrijwel niet aangroeien. Omdat je in elk tijdsgewricht dacht: de rente is nu zo laag, lager wordt hij niet…! Oversluiten van de hypotheek kost hoge boeterentes, dus dat is er vaak ook niet bij. Het enige wat je kunt doen is aflossen, maar waarmee? Niet met je spaargeld dus… Jarenlang zat daarbij ook nog eens de huizenmarkt op slot. Gelukkig komt de huizenmarkt nu weer flink op gang, mede geholpen door de lage overdrachtsbelasting van 2%. Verkoop je je huis, dan ben je meteen van een knellende hypotheek af. Maar goed, dat kan alleen als de huizenprijzen niet zover gezakt zijn dat je huis minder waard is geworden dan je hypotheek. Dan sta je namelijk ‘onder water’ en helpt het verkopen van je huis niet. Immers, dan blijf je met een schuld zitten en probeer dan maar eens een nieuw huis te kopen….

Maar we zijn er nog niet. De overheid speelt namelijk ook nog een rol. Een belangrijke zelfs. De Nederlandse overheidsboekhouding kent al jaren een staatsschuld. Om die te betalen zet de overheid onder andere obligaties uit… tegen een bepaalde rente. Die rente was altijd aantrekkelijk, maar heeft zich meebewogen met de markt. En omdat deze obligaties enige zekerheid geven in een onzekere markt kan de overheid zelfs al debetrentes hiervoor rekenen. Dat betekent dat ze geld lenen en er rente op toe krijgen in plaats van er over te betalen. Kijk, dat is goed voor de schatkist. Dat is Nederland, maar dit speelt breder. Europees heeft Nederland namelijk te maken met de zogenaamde EMU-saldi. Europa heeft bepaald dat je staatsschuld niet meer mag zijn dan 3% van wat de BV Nederland jaarlijks binnen krijgt (BBP). De lage creditrentes en zelfs debetrentes helpen Nederland om onder die 3% te blijven. Tijdens de beginjaren van de crisis was dat een hot item, maar inmiddels doet Nederland het met minder dan 2% prima. Je kunt het allemaal lezen in de Miljoenennota 2016. Op pag.2. staan een paar opmerkelijk overzichtelijke grafiekjes.

In diezelfde grafiekjes is ook te lezen dat Nederland het veel beter doet dan bijvoorbeeld Italië (hoge staatsschuld) en Frankrijk (hoog percentage). En laten dat voor Europa nou twee van de belangrijkste landen van Europa zijn. Ook zij profiteren momenteel van een lage rente. Maar mijn verhaal is nog niet klaar. Want wie zit er aan de knoppen van de ECB? Mario Draghi, Italiaans econoom, bankier en voormalig gouverneur van de Italiaanse centrale bank. Aan hem de taak om de Europese economie te stimuleren, maar tegelijkertijd zijn home country Italië de tijd en de ruimte te geven er bovenop te komen. Er wordt goed op hem gelet of hij die twee in balans houdt. Tegelijkertijd is hij helder in zijn ECB doelstelling en dat is om de inflatie net onder de 2% te krijgen. De inflatie is nu veel te laag. In 2015 0,1%, (bijgestelde) verwachting voor 2016 1% en voor 2017 1,6%. Door de creditrente bewust laag te houden hoopt de ECB de economie aan te jagen en daarmee de inflatie te laten stijgen. Maar in Nederland werkt dat niet. Wij gaan juist minder uitgeven als de rente daalt, want we willen zekerheid in onzekere tijden. En dus heeft Klaas Knot, directeur van de Nederlandse Bank de Europese Centrale Bank toch maar dringend geadviseerd om de drie rentetarieven die de ECB hanteert in het monetaire verkeer te laten stijgen, hoewel hij op zich wel gevoel heeft bij het ECB beleid en hun onafhankelijkheid wil onderstrepen.

Ook voor de banken zijn het barre tijden. De banken zijn de afgelopen jaren het mikpunt geweest van veel lelijks omdat ze de crisis veroorzaakt zouden hebben en graaiers zouden zijn. Misschien kantelt dat beeld nog wel. Het is zaak dat de banken overeind blijven in deze tijd. Ze allemaal nationaliseren is een geluid wat regelmatig klinkt, vooral voor de grote systeembanken. Maar of dat de oplossing is? Ondertussen staan ze allemaal op scherp. De Rabobank, de ABN Amro, de ING. Ze volgen het ECB beleid nauwlettend en zitten eigenlijk te wachten op het verlossende woord dat de depositorente voor het overnight stallen van gelden bij de ECB weer omhoog gaat. Want daar zit in essentie het beginpunt. Draghi heeft september vorig jaar al gesteld dat het dieptepunt was bereikt maar even later is die rente toch weer verder gedaald. Met als gevolg dat banken voor het overnight stallen van hun overtollige miljarden aan liquide middelen inmiddels geld moeten bijleggen. In plaats van dat ze er rente voor beuren. Dat is natuurlijk een situatie die niet al te lang moet duren. Anders gaan banken gekke alternatieven bedenken waardoor zij – en daarmee wij – in de problemen kunnen komen. Zoals het aanhouden van meer cash geld, terwijl in de stadsbus juist cash geld wordt geweerd in verband met diefstal gevoeligheid…

Blijft nog één vraag over. Komt de rente ook voor ons beneden de 0%? Dat jij en ik op ons spaargeld geld moeten bijleggen? De Rabobank achtte in 2014 de kans dat dat zou gebeuren ‘vooralsnog verwaarloosbaar’. Maar hoe ondenkbaar is het helemaal? Volgens beleggingstrateeg Asoka Wöhrmann van de vermogensbeheerdivisie van Deutsche Bank wordt negatieve rente de norm.De Duitse internetbank Skatbank werkt er al sinds 2014 mee. Maar ook in Nederland schuift de bankensector op. Begin deze maand zei Gerrit Zalm, topman bij de ABN Amro, in een bijeenkomst voor bankiers dat het niet meer uitgesloten is dat negatieve rente de nieuwe norm wordt. Het wordt dus niet saai de komende tijd. Banken zullen elkaar bevechten om maar boven de 0% te blijven. Spaarders gaan toch maar het beleggingspad op met alle risico’s van dien. En mensen die toch al weinig vertrouwen hebben in de economie zullen hun geld liever thuis in de kluis bewaren. Bereid je maar voor op barre tijden want ook de pensioenfondsen worden hard getroffen door het huidige rentepeil.

Nou wil ik toch graag afsluiten met een lichtpuntje. Want dit is DE tijd om te investeren in duurzaamheid. Twee vliegen in één klap: een beter milieu en minder kosten. Dus heb je nog wat spaargeld liggen, overweeg dan eens de aanschaf van een aardwarmtepomp, een zonneboiler, zonnepanelen of een windmolen!

Negatieve rente…