Er is tegenwoordig zoveel reden om je niet te concentreren, zoveel prikkels en afleiding. Via internet is in een paar jaar tijd een overload aan informatie beschikbaar gekomen. Moest je vroeger nog betalen voor een optreden van Toon Hermans of Wim Sonneveld in Carré, tegenwoordig kun je je de hele dag door vermaken met honderden grappige films en filmpjes. Was je vroeger of thuis of op het werk, tegenwoordig ligt thuis via Whatsapp en mobieltje te plingen en te bellen op je bureau. Informatie is sneller te vinden en te delen. Aanschrijven en inschakelen van mensen is op zich een peulenschil geworden. Niks geen brieven meer met postzegels, geen faxen meer, geen dictaten aan typistes. Jawel, zo ging dat in 1989. Heerlijk die nieuwe tijd, voor een kenniswerker als ik. Maar de keerzijde is dat er – al dan niet expliciet – ook van je wordt verwacht dat je sneller werkt en meer tot je neemt. Reden genoeg om aandacht te vragen voor concentratie.

Prof. Cal Newport heeft een mooi boek geschreven. Het heet Diep Werk. ISBN 978 90 470 0932 0. Hij betoogt dat concentratie je onderscheidt, je geluk brengt, je laat uitstijgen boven de afleiding, je productief maakt, je succesvol maakt. Cal is zelf groot geworden aan de beste universiteit ter wereld, het MIT. Op het MIT is ‘denken’ veruit de belangrijkste vaardigheid. Niet-beantwoorden van mails is daar vrij normaal, want je weet van elkaar dat je prioriteit ligt bij diep denkwerk. Cal stelt dat de tendensen in het hedendaagse bedrijfsleven het vermogen van mensen om diep werk te verrichten actief dwarsbomen, terwijl de vermeende voordelen van die tendensen (meer serendipiteit, snellere reacties op vragen, scherpere profilering) behoorlijk in het niet vallen bij de voordelen van toewijding aan diep werk (het vermogen om moeilijke dingen snel onder de knie te krijgen, op topniveau functioneren).

Cal is een echte wetenschapper met een hoge productie aan academische artikelen. Maar wat hij schrijft is ook belangrijk voor de gewone werkvloer. Hoe staat het met je mailtjes? Met name bij werknemers in grote bedrijven en hogere leidinggevenden schat ik zo in dat de mailstroom een plaag aan het worden is. Ik heb zelf in beide situaties gewerkt. Je wilt voortdurend bijblijven met je mails. Omdat de betere collega’s ook voortdurend bijblijven, je de vaart er in wilt houden bij je ondergeschikten, je bang bent dat je de berg anders niet meer te boven komt. Zelfs in de vakantie is de verleiding dan groot om toch maar af en toe die mails te bekijken om geen torenhoge berg van honderden mailtjes aan te hoeven treffen na de vakantie. Reden voor sommigen om de laatste dag van de vakantie eerst alle mails door te nemen zodat je voorbereid de werkvloer op stapt. Wat doen we elkaar aan…!

Dat stuwmeer aan mailtjes en appjes bedreigt diep denkwerk. Als je als management goede besluiten wilt nemen dan is het nodig dat de betrokkenen goed nadenken over alle facetten die daarmee te maken hebben. Zodat besluiten houdbaar zijn voor de lange termijn en rust brengen op de werkvloer. Ik heb heel wat vergaderingen meegemaakt binnen en buiten het werk. Ik ken het verschil tussen grondig voorbereiden en totaal blanco binnen komen stappen. Ben je voorzitter dan heb je mazzel, want dan wordt je zowel gedwongen als gelegitimeerd om er tijd en energie in te steken. ‘Een goed begin is het halve werk’. Een goede voorbereiding van een vergadering geeft een goed rendement. Leiding geven aan een gezelschap van slecht voorbereide mensen (nee, nog niet gelezen; o, hier zijn nog wat stukken; nee nog niet toegekomen aan dat actiepunt) is een ramp.

Denkwerk heb je ook nodig bij het opstellen van beleidsstukken. Beleidsstukken worden altijd onder tijdsdruk geschreven. Omdat beleidsmakers duurder zijn dan operationele medewerkers. Omdat beleidsmakers bovengemiddeld te maken hebben met tal van deadlines en aangestuurd worden door hogere leidinggevenden die soms op het laatste moment belangrijke wijzigingen willen laten ‘doorrekenen’. Het is een kunst om dan diep denkwerk te blijven verrichten. Dat kan alleen als je je die gewoonte eigen hebt gemaakt en boven de materie staat.

Ik weet uit ervaring dat het erg fijn is om je lange tijd geconcentreerd aan iets te wijden. Ook het schrijven van blogs en pages vergt al enige concentratie gedurende langere tijd. Ik vind het heerlijk om een schrijfsel gedurende een paar uur te zijn groeien. Daarna het schaaf- en schuurwerk waarna het voldoende klaar is voor lancering. Ik weet ook hoe heerlijk de wereld van FB, appjes, mails en internet is. Ik vind nieuws leuk, opwindend, prikkelend. Wat gebeurt er NU? Dan kijk is ‘s avonds nog snel even op nu.nl omdat ik niks wil missen. Dat soort gedrag. Oneindig. Het geeft je de weldadige illusie dat je nergens meer energie in hoeft te steken omdat alles wel vanzelf naar je toekomt. Ik heb dus beide in me. Maar het tweede deel, dat van de ‘snelle suikers’ gaat vanzelf terwijl diep denkwerk bewuste aandacht vraagt en dus vanzelf verdwijnt als je die aandacht niet geeft.

Het vergt in deze tijd dus moed, discipline en vaardigheid om diep te werken. Een paar opmerkingen daarover:

1. Wil je diep werken dan zul je daar de juiste omgeving voor moeten zoeken. Wat de Bijbel ‘de binnenkamer’ noemt. Een plek waar je ongestoord kunt werken, kunt denken. Op je werk is het zaak om de cultuur zo in te richten dat duidelijk is wanneer iemand niet gestoord wil worden. Deur dicht, bordje bezet etc. En dat dan ook te respecteren.

2. Je moet van jezelf weten welke tijd jouw beste tijd is. Voor mij is dat ‘s morgens tussen 09.00 uur en 11.00 uur. Voldoende opgestart, mailtjes gescreend op urgentie, collega’s begroet, post doorgenomen, tevreden maag. Die twee uur is het zaak dat ik me concentreer. Bij Univé heb ik een fantastische collega gehad. Zijn statement was dat je elke dag één moeilijk dossier bij de kop moet pakken. Elke dag één klus waar je eigenlijk geen zin in hebt. Doe die klus in je ‘diep werk tijd’.

3. Laat je in die tijd niet afleiden. De eerste tijd zal het wennen zijn voor jezelf en voor je collega’s, maar als je het uitlegt dan zullen ze er aan wennen. En als ze merken hoe goed het je doet zullen ze het overnemen.

4. Diep werk heeft niet alleen te maken met het schrijven en het vergaderen, maar ook met de omgang met mensen. In de omgang met mensen betekent het dat je oprechte en gerichte aandacht voor ze hebt, naar ze luistert. Dat je niet met duizend andere dingen in je hoofd bezig bent, maar tijd aan ze geeft. Zolang je die gesprekken plant is dat goed te doen en levert het veel rendement op. Maar oei oei, die spontane gesprekken. Iemand die tegen je begint te kleppen terwijl je daar helemaal geen tijd voor hebt, geen zin in hebt. Dat zijn complexe situaties, die eigenlijk alleen goed op te lossen zijn als je elkaar goed kent en goede regels hebt afgesproken over het afblokken van ‘diep werk tijd’.

Heb je eenmaal voldoende ‘diep werk ervaring’ dan kun je ook diep werk verrichten als je geen tijd afblokt. Omdat je snel ‘in de focus’ kunt schieten. En je kunt de ervaring uiteraard ook buiten je werk gebruiken. Als je aandacht geeft aan je hobbies, je familie, je vrijwilligerswerk. Doe er je winst mee!