‘Een manager is als een meeuw. Hij komt aanvliegen, schijt de hele boel onder en vliegt weer verder (terwijl jij de rotzooi op mag ruimen)’. Mijn buurman wist niet dat ik manager was, anders had hij zich misschien voorzichtiger uitgedrukt of had hij er een schepje bovenop gedaan. We hielden het luchtig, want hij had het natuurlijk over anderen, niet over mij. Hij zette wat gedachten gang. Natuurlijk vind ik dat het niet aan de managers ligt. Maar dat er een probleem ligt rond management en beheersing en regels en protocollen en controles, dat wel. De samenleving schreeuwt erom zodra anderen in de toom moeten worden gehouden. De samenleving zucht eronder zodra het het eigen ikje betreft. Ziedaar de Probleemwolf. Ik zie hem toeslaan op de volgende terreinen, gewoon om je wat voorbeelden te geven. En in de kern gaat het allemaal om het volgende: ieder vreest op zijn terrein voor een tik over haar vingers van hogere autoriteiten, die vrezen voor een tik over hun vingers van nog hogere autoriteiten, die vrezen op hun beurt voor miljoenenboetes, publieke pers-weeën, de gesel van sociale media en andere schandpalen. En wie mag het in de praktijk allemaal oplossen? Jawel, de manager. Een paar voorbeelden:
De accountant. Het is nog niet zo lang geleden dat de accountant de cijfers controleerde. Punt. Sober rapportje, sobere nota. Maar de tijden zijn veranderd. De accountant dekt zich warmpjes in. Laat brieven van tig kantjes tekenen door het management van het bedrijf waar gecontroleerd wordt. Voert eerst gesprekken over nakoming frauderegels EU en VN, voorkomen van witwassen, bedrijfsontwikkelingen etc. etc. voordat de cijfers aan de beurt komen. De LOTS (lijst op te leveren stukken) is voor een eenvoudige stichting al snel 150 items. Met een flinke rekening, want tja de accountant moet van dat alles een lijvig boekwerk maken. Dat zijn ze verplicht vanuit hogere machten.
De hypotheekverstrekker. Heb je wel eens een hypotheek aangevraagd? Het is nog niet zo lang geleden dat je daarvoor naar de Hypotheker ging. Paar gesprekken, paar doorrekeningen en loonstroken en de hypotheek zat in de zak. Ook die wereld is gekanteld. Je bent al snel 20 documenten verder voordat de hypotheekverstrekker de aanvraag in behandeling wil nemen. De werkgeversverklaring is een nerveus gebeuren geworden. Voorheen tekende je die dingen als HR medewerker. Tegenwoordig mag alleen het bevoegde gezag tekenen en dan alleen de jongste versie van die verklaring. Heb je een oudere versie van internet geplukt: pech gehad. Bovendien moet je tekenen in hoeverre je snapt wat je aan het doen bent. Dat heet ‘jouw financiële kennis en risicobereidheid’. En ook al heb je een enorme overwaarde, dan moet er natuurlijk wel een volledige taxatie bij. Nou, ik kan je zeggen dat ik blij ben dat het bij het tuincentrum sneller gaat.
Banken. Van deze probleemwolven staan de banken op eenzame hoogte. Als je als gewone sterveling bij een stichting een bank belt dan kunnen ze je niet te woord staan. Nee, meneer, dan moet uw wettelijk vertegenwoordiger contact met ons opnemen. Vaak de directeur of de penningmeester, die niet op dit soort klusjes zit te wachten. Maar goed, dan ben je al binnen. Een rekening openen als nieuwe stichting is ronduit rampzalig. Kost al snel meer dan een half jaar, afhankelijk van de activiteiten van de stichting in oprichting. Ik heb het zelfs meegemaakt dat de bank na een half jaar zonder zichtbare voortgang opbelde met de vraag of we nog door wilden gaan met het proces. Wat ik opvatte als ‘please, geef de moed op en ga naar een andere bank’. Word je dan boos dan zegt de bankmedewerker doodleuk: dan adviseren we dat u een klacht tegen ons indient. Kijk, dat is nog een muiterij als je zo je bankbovenbazen wilt vertellen dat je onderbezet bent. En dat terwijl er per bank al snel 5.000 mensen dagelijks bezig zijn met anti-witwas, opsporen criminaliteit etc. De ING heeft daar nog eens een probleem bij omdat er ooit iemand in een briljante bui heeft bedacht om twee zakelijke labels aan te gaan: ING zakelijk en Inside Business. Benader je de ING zakelijk met een probleem, dan wordt al snel gesuggereerd dat je mogelijk bij de andere tak moet zijn. En nee, daar hebben zij niets mee te maken. Hoe bizar wil je het hebben.
Waarom en hoe terug? Het waarom zit in jou en mij en het groeiende wantrouwen in de maatschappij. Jij en ik zijn meer op onze rechten gaan staan. Mondiger. Overal. De hebzucht is toegenomen en daarmee de risicobereidheid en de honger naar macht, geld, invloed. Het zijn allemaal geen fijne mechanismes. We jagen ons op. Ik verlang veel van de accountant, de bank, de hypotheekverstrekker. Een vlekkeloos proces, waarde voor mijn geld.