De afgelopen dagen heb ik twee oorlogsfilms gezien. Ik wil ze graag zien en ik wil ze graag niet zin. Ik wil het weten en ik heb er een hekel aan het te weten. Bankier van het verzet en Schindler’s list, waarbij ik in de heilzame onwetendheid verkeer of het nou gaat om list=krijgslist (Duits) of list=lijst (Engels). Beide goed. Beide films drukken goed uit wat ik ervaar bij het woord ‘totalitair’. Allesomvattend, van bovenaf, onderdrukkend, onderwerpend. Zo wordt het maatschappelijk ook gebruikt als we het hebben over een totalitaire overheid. Terwijl het woord etymologisch niet meer voorstelt dan ‘het geheel omvattend’.

Het is dit woord dat Wim Smeets, universitair hoofddocent innovatie geestelijke zorg, naar aanleiding van de toespraak van André van Duin op dodenherdenking 4 mei gebruikte in een ingezonden in het ND. Hij schreef: “Het appel van André van Duin om vrijheid te bevechten tegenover totalitaire instellingen blijft onverkort actueel”. Eens!.. als het gaat om het bevechten van de vrijheid van ons ons land tegenover de Duitse bezetter. Maar daar gaat het deze schrijver niet om. Het gaat hem om de intolerante opstelling van de Rooms-Katholieke kerk. De Rooms-Katholieke leer die uitlegt dat het homohuwelijk niet binnen de katholieke leer over het huwelijk past. Diezelfde leer die moeite heeft met de gender-ideologie. Daarover schrijft Smeets: “De Rooms-Katholieke kerk heeft recht op haar eigen moraal. Maar als die moraal leidt tot een intolerante opstelling moet men zich verzetten”. Daar plakt Smeets vervolgens het begrip ‘totalitaire instelling’ op.

Au Smeets. Ik snap niet dat een universitair hoofddocent dit doet. Volstrekt ongevoelig om een lijn te trekken van dodenherdenking en rouw over totalitaire oorlogsgruwelijkheden naar de opstelling van een kerk. Begrijp me goed. Op zich vind ik het terecht dat dodenherdenking aandacht geeft aan groepen die in het bijzonder geleden hebben onder de nazi’s, waaronder de Joden, homo’s, roma’s & sinti’s en mensen met een aangeboren handicap. Vanuit hun totalitaire denken beschouwden de nazi’s hen als Untermenschen. Ik zal eerlijk bekennen dat ik het ongemakkelijk vond dat direct na dodenherdenking NOS uitgebreid met een bericht over het homomonument kwam en ook de dag daarna er nog op terug kwam met de reacties. Vooraf afgesproken, denk ik dan. Maar dat ongemak kan snel verdwijnen als volgend jaar mensen met een aangeboren handicap of roma’s eenzelfde podium krijgen. Dan zijn we weer in balans.

Terug naar Smeets. Dat deze man één op één zo’n lijn trekt vind ik griezelig. Maar ook griezelig vind ik dat, als het om de brede homobeweging gaat, zulke dingen moeten kunnen. Althans, ik heb nog geen verzet gelezen of gehoord tegen de lijn van Smeets. Terwijl we als land normaalgesproken heel gevoelig zijn voor iedere ongepaste relatie met het gruwelijke totalitarisme van de Tweede Wereldoorlog. Dat geeft me sterk het idee dat Smeets zich comfortabel in zijn eigen bubbel wentelt. Een progressief academische context waarbinnen de combinatie ‘totalitaire instelling’ en ‘Rooms-Katholieke kerk’ een uitgemaakte zaak is, een gepasseerd station. Een gegevenheid, waar nodig onderbouwd met academisch onderzoek dat kenmerken van ‘totalitair’ en ‘instelling’ in deze kerk herkent en bevestigt. Vanuit zo’n context kun je zulke dingen zeggen zonder dat je je echt bewust bent van hun zeggenschap in zijn algemeenheid en op 4 mei in het bijzonder. Ik hoop dat ik ongelijk heb.

Daar komt bij dat ik het eng vind hoe Smeets zijn betoog opbouwt. Hij heeft moeite met de leer van zijn Rooms-Katholieke kerk. Dat mag en zo zijn er velen. En dat hij zich binnen zijn kerk verzet tegen een uitleg van de Bijbel – of in de woorden van Smeets: ‘haar eigen moraal’ – is ook prima. De tijd dat de leken niet meededen in de Rooms-Katholieke kerk is gelukkig voorbij sinds de Bijbel in gewone taal met dank aan Luther. Het enge vind ik dat Smeets ongemerkt een sprongetje maakt van binnen de kerk naar buiten de kerk. ‘Men moet zich verzetten als de moraal van de kerk tot een intolerante opstelling leidt’. Daarmee zegt hij in feite dat de kerk prima is zolang ze een moraal heeft die leidt tot tolerantie. Dan is de kerk nuttig en bruikbaar binnen en buiten de kerk. Maar zodra de kerkleer leidt tot intolerantie dan moet de kerk aangepakt worden op dezelfde manier als totalitaire regimes aangepakt moeten worden. Bevechten. Met welke middelen meneer Smeets? Tot welke prijs wil je de kerkleer bevechten? En waarom?

Waarom deze ijver? En wat bereik je ermee? Je doet precies hetzelfde als wat je de Rooms-Katholieke kerk verwijt. Je bent intolerant tegenover de kerk en wilt die door haar te bevechten onderwerpen aan jouw idee over huwelijk en gender.

Totalitair
Tagged on: