Laat ik vandaag iets schrijven over een controversieel onderwerp dat me al een tijdje dwars zit: Hoe om te gaan met het uitzetten van vluchtelingen in zijn algemeen en op dit moment van Nune en Davit in het bijzonder. Mijn insteek is daarbij niet het huidige wettelijke kader, maar de manier waarop ik het graag zou zien.
#Warmhartigheid. Allereerst wil ik zeggen dat ik een warmhartig mens wil zijn. Ik wil een ruim hart hebben voor mensen die vanwege oorlog, klimaat, godsdienstonvrijheid of andere ellende naar ons land toe vluchten. Ik steun het beleid van de overheid om hen geld en onderdak te geven, de kinderen naar school te laten gaan. Dat ook mijn belastingcenten daaraan worden besteed vind ik geen enkel probleem. Ik ben er zelfs trots op dat wij als Nederland daarin een stukje liefde laten zien voor mensen die veelal uit liefdeloze regimes komen.
#Oorzaak: economisch. Ik ben mij er van bewust dat de oorzaken voor vluchtgedrag heel verschillend kunnen zijn. Vanuit 3xM programma’s hebben we de ervaring dat er de nodige mensen in Franstalig West-Afrika zijn die om economische redenen naar het Westen vluchten. Dat zag je ook bij de stroom vluchtelingen een paar jaar geleden die via Griekenland Europa in kwam. Die stroom had een aanzuigende werking op mensen uit Noord-Afrika en de Balkan die ook graag in een land wonen met betere economische perspectieven. Die stroom vluchtelingen zou ik zo vroeg mogelijk willen onderscheppen. Nee, wij bieden geen onderdak aan economische vluchtelingen. Wel aan economische dragers, maar die vragen niet om onderdak maar regelen zelf werk en onderdak.
#Oorzaak: oorlog. Een oorlog zorgt ervoor dat er in korte tijd een enorme stroom vluchtelingen op gang komt. De meeste van deze vluchtelingen willen het liefst in hun land blijven, maar hebben geen keus. Voor hen geldt wat mij betreft dat we hen tijdelijk opvangen. En hen dat ook meteen laten weten. We vangen je voor vijf jaar op, eventueel verlengd met x keer 5 jaar, en daarna ga je terug. Net zoals je bij het UWV direct meekrijgt dat je een WW uitkering krijgt, maar dat alles gericht is op de terugkeer naar land van herkomst. Neem de oorlogen in Kosovo en Bosnië. Die zijn voorbij en dus kunnen al die mensen terug naar hun land van herkomst. Zelfs mensen die verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt. Ook voor hen is er een weg terug. Misschien vind je dat wreed, zeker als mensen trauma’s hebben opgelopen. Maar is het niet juist goed dat deze mensen trauma therapie krijgen in hun eigen land van een therapeut in de eigen taal? Of je vindt het wreed als er kinderen bij zijn die hier geboren zijn. Kom ik straks op terug. Het lastigste lijkt me om als IND te bepalen wanneer een oorlog voorbij is, een land weer veilig is. In Bosnië was dat het moment dat de terugkeer van minderheden probleemloos was gestart.
#Oorzaak: levensovertuiging. Voor de IND is dit een lastige categorie. Als je wanhopig bent klamp je je aan van alles vast wat voorbij drijft. En dus kan het gebeuren dat mensen dan maar aangeven dat ze christen geworden zijn en daarom in hun land van herkomst vervolgd worden. Vind dan maar eens uit of dat echt is, of voor de bühne. Die argwaan heeft effect op de vele christelijke gezinnen die werkelijk vanwege hun geloof gevlucht zijn. Bijster lastig voor de IND om te bepalen wanneer het voor hen weer veilig is om terug te keren. Doorgaans zal het sein nooit op groen gaan omdat in veel dominante moslim culturen christenen hun leven niet zeker zijn. Maar ook naar hen zou ik tijdelijkheid willen communiceren. Regimes kunnen veranderen en dan kunnen ze terug naar hun land van herkomst.
#Oorzaak: klimaat. Dat is misschien wel de lastigste. Het klimaat verandert en zorgt voor extreme droogte en extreme natheid in verschillende landen, waardoor mensen die heel graag willen blijven geen keus hebben en weg trekken. Problematisch, omdat de klimaatverandering met name door ons Westerlingen is veroorzaakt. Op dit moment valt de klimaat migratie mee, maar als de ontwikkelingen doorgaan dan zullen die mensen uiteindelijk onze kant opkomen omdat er regionaal geen enkel land is dat ze kan en/of wil opvangen, omdat die landen zelf ook maar net het hoofd boven water kunnen houden. Het klimaat zal niet snel ten gunste van deze mensen veranderen en dus is tijdelijkheid niet snel aan de orde.
#Eigen land. Mijn overtuiging is dat ieder mens het meest floreert in zijn eigen land. Eigen taal. Eigen cultuur. Eigen mensen. Eigen huidskleur. Je herkent elkaar aan van alles. Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat je een groepje mensen in het buitenland ziet zitten en denkt: kijk, Nederlanders. Je herkent ze aan duizend dingen. Wij hebben zelf vier jaar in Bosnië gewoond. Onze tweede is geboren in de tijd dat we daar woonden. We spraken met de mensen op het werk en op straat Bosnisch en met sommige collega’s en expats Nederlands, Engels en Duits. Veerden met al deze talen en culturen mee. Gingen regelmatig bij Bosnische mensen op bezoek. Voor mijn werk heb ik denk ik wel meer dan 500 gezinnen bezocht. Maar thuis spraken we Nederlands met onze kinderen, vierden we Sinterklaas. In het begin hadden we cassettebandjes met Nederlandse preken bij ons die we zondag beluisterden. De jaren daarna draaiden we eerst mee in expat-kerkdiensten en later in de lokale Bosnische kerk. Onze kinderen gingen daar nog niet naar school. Dat is een factor van belang. Maar ook al zouden ze daar wel naar school gegaan zijn: thuis is thuis. We hadden bovendien tal van contacten met andere Nederlanders in Bosnië. Gingen soms naar Sarajevo voor een Nieuwjaarsreceptie of naar het feest toen onze koning en koningin trouwden op 2-2-2. Het was voor ons als gezin en voor alle mensen om ons heen heel duidelijk: we zijn Nederlanders, terwijl we toch ons best doen om mee te draaien in de lokale setting. Bosnië werd ons tweede thuis.
#Braindrain. Een andere factor die ik nog wil aandragen is de braindrain. Bosnië merkt en hoort dat dagelijks. Jonge mensen willen er niet blijven, zien er geen toekomst. Zetten alles in het werk om maar naar het buitenland te gaan. We hebben al diverse situaties voorbij zien komen. Vrienden van ons verhuisden naar Zweden, naar Duitsland. Gingen tijdelijk werken in Duitsland. Onze schoonmaakster kondigde zelfs aan dat ze naar Duitsland zou gaan en de eerste de beste man die met haar zou willen trouwen aan zou klampen. Alles voor een Duits paspoort. En zo gebeurde. We kwamen haar jaren later in Bosnië tegen. Ze had het getroffen met haar man. Wat doe je als je wanhopig uit je land wilt, terwijl je je door moeizame visum procedures heen moet werken voor korte tijd in het buitenland? Als je ziet dat je land laatste in rij is voor EU-lidmaatschap? Dan pak je alles aan wat je kunt en vlucht. Dan vul je formulieren zo in dat je je doel bereikt, zodat je gezin en familie het hoofd boven water kan houden. Je moet toch wat. Met als gevolg dat deze landen leeglopen. Belastinginkomsten liepen al moeizaam en lopen verder terug. Het enige lichtpuntje is de zomervakantie, want dan komt de complete diaspora wekenlang op bezoek. Met geld.
#Nune en Davit. Ik heb een lange aanloop genomen om te komen bij een actueel onderwerp: de dreigende uitzetting van de Armeense kinderen Nune en Davit uit Groningen. Een aantal facetten:
- Oorzaak. Voor mij is niet duidelijk waarom deze Armeense mensen naar Nederland zijn gevlucht. Hun christelijke geloof? Oorlog? Anders? Die oorzaak is wel bepalend voor de vraag hoe ik hierin sta. Zie bovenstaande opsomming. De IND heeft besloten dat het gezin terug moet. Dus zij zijn er van overtuigd dat het voor hen veilig is. Wat mij betreft is dat het enige punt van discussie. Ik lees dat kerkgenoten in Groningen menen dat de situatie in Armenië voor het gezin nog steeds ‘erg onveilig’ is. Kijk, als dat echt zo is dan hebben ze een punt.
- Ouders versus kinderen. Het is typisch Nederlands om ouders en kinderen apart te berechten, apart te beoordelen. Voor Armenen zal dat bizar zijn en voor mij ook. Een gezin is een gezin. Dat moet je niet uit elkaar trekken. Ze horen bij elkaar. De ouders zijn verantwoordelijk voor hun gezin en daar moet de staat zich niet teveel mee bemoeien. Als het voor de ouders veilig is dan kunnen de kinderen gewoon mee.
- Net als destijds bij Lili en Howick komt er veel gevoel los, zowel bij het gezin als bij hun omgeving. Dat ze het er moeilijk mee hebben. ‘Ze zijn hier geboren, ze gaan hier naar school, hebben hier hun vriendjes’ etc. Dat zal allemaal waar zijn, maar is het echt zo verschrikkelijk als Nune en Davit terug gaan? Ze komen in een cultuur die ze vanuit huis kennen, spreken daar de taal die ze thuis ook spreken. Kunnen opeens meedoen met culturele gebruiken die ze vanuit huis al kennen. Waarschijnlijk heeft het gezin in Nederland een breed netwerk van Armeense vrienden en bekenden. Vieren ze samen hun nationale feestdagen etc. Die sfeer kennen Nune en Davit vast heel goed. In Armenië zullen ze snel gewend zijn aan de hele sfeer en cultuur en ze zijn qua huidskleur en lichaamsbouw geen uitzondering meer. Past precies. Natuurlijk, het zal op school heel anders zijn dan in Nederland. Maar ook dat kan heel snel wennen.
- Kunnen we dat deze kinderen aandoen? Kunnen ouders het hun kinderen überhaupt aandoen om te verhuizen? Verhuizen hoort sowieso bij de live events die enorme impact hebben, ook als je verhuist binnen Nederland. Toen wij van Hasselt naar Zwolle verhuisden betekende dat een totale cultuuromslag van dorp naar stad. Zeker, we bleven binnen Nederland en dus minder impactvol. Maar een kind is heel flexibel. Ik had mijn draai snel weer gevonden. En zag ook de voordelen van de verhuizing: het werk van mijn vader, de voordelen die een stad biedt en onze middelbare school tijd.
#Duidelijkheid. Kom ik toch weer terug op mijn punt. Als Nederland direct de tijdelijkheid had benadrukt in een vijfjaarsperiode, eventueel verlengd, met als enige argument de veiligheid in het land van herkomst dan hadden de ouders van Nune en Davit hen daar op kunnen voorbereiden. Dan hadden school en kerk het geweten: de opvang van vluchtelingen is altijd tijdelijk, net als met een visum. Zo gaat dat in Nederland. Dan doet het afscheid nog steeds pijn, maar anders pijn dan nu.
#Effect. Rechtse partijen roeren zich steeds vaker en steeds luider. En worden denk ik maar moeizaam begrepen. Alsof ze tegen mensen van buitenaf zouden zijn. Ik denk dat daar niet de kern zit. Ik denk dat het verzet zit in het feit dat we te ruimhartig zijn, te weinig de tijdelijkheid benadrukken. Ik kom er vrijwel nooit, maar er zijn wijken in onder andere Utrecht en Den Haag waar een straatbeeld is ontstaat dat zich weinig anders laat uitleggen dan als een tegencultuur. Waar mannen vooral met jurken lopen en winkels on-Nederlandse namen hebben. Waar achter de voordeur vrouwen, die al jarenlang in Nederland wonen, niet in staat zijn zich in het Nederlands uit te drukken. Dat is niet het Nederland waarin ik me herken. Dat is niet de gastvrijheid die ik beoog. En natuurlijk weet ik wel dat we diverse van deze mensen met open armen hebben ontvangen, ze onder andere hebben gevraagd te komen omdat we onvoldoende arbeidskrachten hadden. Maar het geeft bij mij een gevoel van bevreemding. Het gevoel dat mensen misbruik maken van onze gastvrijheid. En dat voelt niet goed.
Tenslotte. Misschien vind je me te rechts, te hard in mijn opstelling. Zo ervaar ik dat zelf niet. Toegegeven, het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat mijn partij de ChristenUnie op de bres zal gaan staan voor Nune en Davit, net als bij Lili en Howick. Daar zal ik mild op reageren, want ook die afweging begrijp ik. Mede gegeven de huidige wet- en regelgeving. En nogmaals, ook ik wil gastvrij zijn voor mensen die dat nodig hebben. Daarin ben ik linkser dan menig rechtse Nederlander. Maar ik zou wel graag willen dat de factor tijdelijkheid prominenter wordt verankerd, ook/zelfs als dat een tijdelijkheid is van 3 x 5 jaar.