Oordelen

In de tijd verschuiven woorden. ‘kennis’, ‘vrijen’, ‘zoenen’ en ‘vermaning’ hebben allang niet meer de betekenis die het vroeger had. Ook het woord ‘oordeel’ lijkt op te schuiven. Niet zozeer als de delen – of nog plastischer: het delen – van het oor, want dat blijft wel. Maar de rest is op drift. Overal om me heen hoor ik het: stop met oordelen. En steeds weer flikkeren er bij mij verschillende waarschuwingslampen. Ergens klopt er iets niet bij die ogenschijnlijk sympathieke oproep. Een poging om te ontrafelen en het thema ‘oordeel’ in christelijk licht te plaatsen.

@Oordeel als mening, als uitspreek (beoordelen). In de eerste plaats is een oordeel gewoon een mening. ‘Je ergens een oordeel over vormen’. Het zijn je persoonlijke woorden in reactie op een situatie. Wij Nederlanders zijn heel erg vertrouwd met het geven van onze mening. We staan er internationaal om bekend. Mijn zoon vroeg het al treffend toen hij klein was ‘mama, waarom staat mijn mond open’ ? Waar in andere landen primair belangrijk is wat kerkelijke of maatschappelijke leiders ergens van vinden gaat het in ons land om je eigen unieke mix. Maar ook dat is betrekkelijk. We letten wel degelijk op of onze mening past bij het meerderheidsstandpunt. Want o wee als we iets anders zeggen dan mainstream. Dan lopen we de kans op de grill van de sociale media te worden gelegd. En die is pijnlijker dan de formele juridische weg. Daarover later meer. Interessant is ook dat er nieuwe wegwijzers opstaan. Influencers en BN-ers. Mensen die ogenschijnlijk niks opleggen, maar wel beschikken over aantrekkelijk charisma. Waar vroeger leiders toespraken hielden en stukken en boeken schreven, hoeven influencers en BN-ers alleen maar voor te leven en zich te laten zien. Zelfs krijg ik de indruk dat ze er beter aan doen zo min mogelijk te zeggen en zo veel mogelijk te entertainen. Het aantal volgers bepaalt hun status. In feite is daarmee een nieuwe zuil geboren, met dat verschil dat de aandacht zomaar en meedogenloos voorbij kan zijn. De huidige (impliciete) meningsvorming lijkt op een zwerm, die zich voortdurend verplaatst. Soms met aanwijsbare oorzaak. Buckler stortte in na een enkele opmerking van Yoep van ‘t Hek. Marco Borsato en Ali B. werden weggevaagd na schandalen. En soms ook zonder echt aanwijsbare oorzaak. Emiel Roemer werd opeens razend populair, had zelfs kans op het premierschap. En verdampte. Groen Links kreeg onder Jesse Klaver opeens heel veel stemmen, waande zich.. En verdampte. Net op het moment dat er trotse woorden klonken was de zwerm alweer verder.

@Oordeel als vooringenomen mening (vooroordelen). Het ‘stop met oordelen’ heeft grote waarde als het gaat om het vooroordeel. De vooringenomen mening. Als we in Nederland ergens slecht in zijn geworden dan is het wel het luisteren naar elkaar. Ik merk het in mijn brein ook. Alles gaat snel en alles beweegt. Er komt enorm veel op ons af. Dat betekent dat je voortdurend moet schakelen, beslissen, kiezen, kiezen, kiezen. Mijn reflex is dat ik dan wil beheersen, begrijpen, vatten, samenvatten. En in hokjes pers. Net als ik met dit schrijven doe. Je hebt vaak geen tijd en geen zin om alles te toetsen wat er geroeptoeterd wordt. En dus neem je nogal eens een onrijp standpunt in. Ik ben (lokaal) politicus. Je zegt dat je vervolgonderzoek wilt naar de mogelijkheden voor een fietsbrug. En in de krant staat ‘ChristenUnie wil fietsbrug’. Bam, zet dat maar eens recht. Kan niet, want de zwerm is al weer verder. Of andersom. Ik krijg documenten, mails, woorden. Je vormt je een standpunt. Maar achteraf blijken er vaak toch kanten aan te zitten die je niet gehoord hebt. Haast maakt ons tot slechte luisteraars. Mijn kinderen hameren op het ‘Nivea’ principe: Niet Invullen Voor Een Ander. Bevraag, luister, vraag door. Wijze lessen. Ik denk dat het tijd wordt dat we langzamer gaan leven. En dat zeg ik in de eerste plaats tegen mezelf.

@Oordelen van gedrag naar mens. Ik roep altijd dat een mening of een uitspraak over gedrag iets anders is dan een mening of een uitspraak over een mens. Als ik zeg ‘ik keur het af dat je ongehuwd samenwoont’ dan is dat primair mijn mening, mijn uitspraak. Kan zijn dat je het opvat als mijn mening en zegt: ‘daar denk ik anders over’. Kan ook zijn dat je het als een afwijzing van je persoon ervaart en zegt: ‘dus je wijst me af’. Ik merk vaak dat die grens tussen gedrag en mens dun is, zowel bij mezelf als anderen. En mijn oproep naar mezelf en mijn omgeving is: hou het bij het gedrag. En probeer de ik-boodschap als standaard. Toen ik er kennis mee maakte vond ik hem nogal gekunsteld, onecht en nogal een inspanning. Zo van: ‘Ik merk dat ik er verdrietig van word dat je er voor kiest om ongehuwd samen te wonen omdat ik ervan overtuigd ben dat je daarmee kiest voor een ander pad dan dat God met je relatie voor ogen heeft’. Hij kan misschien wat korter, maar het voordeel van zo’n boodschap is wel dat je het bij jezelf houdt, duidelijk maakt wat iets met je doet en waarom. Dat kan weer openingen geven voor gesprek, voor luisteren.

@Oordeel als formeel juridisch vonnis (vrijspreken, veroordelen). Het is aan de rechter om te oordelen. De rechter heeft volgens de wet gezag over je gekregen. Verleende macht. En rechters worden op hun beurt getoetst. Rechtelijke uitspraken kunnen door hogere rechters worden gecorrigeerd. Waarbij oa de Hoge Raad zich als hoogste rechter ook nog een keer laat adviseren (door procureurs-generaal) en we ons committeren aan Europese afspraken over onze grondrechten. We doen er alles aan om in Nederland tot een zorgvuldig juridisch oordeel te komen. Ik vind het mooi dat dit juridische systeem langzame haast in zich heeft. Zorgvuldig bestuderen en desnoods uitstellen. Maar ook dat de maatschappelijke opinie weliswaar wordt meegewogen, maar ook afgewogen tegen andere belangen en rechten. Daar zit een stuk rust in.

@Oordeel als informeel menselijk vonnis. Oordeel als mening, als uitspraak kan zomaar verschuiven. Dat gebeurt als je je jouw mening, jouw uitspraak, superieur acht aan de mening van een ander. Als je meent dat je je uitspraak aan een ander op kunt leggen. Lange tijd heeft de kerk die positie gehad. Oppermachtig en dwingend opleggen aan de maatschappij. Maar ook in het Nederland van vandaag zijn er (progressief-liberale) standpunten met een dwingend karakter. Denk maar eens aan de gender-ideologie en de evolutie-ideologie die via politiek en onderwijs dwingend worden gedicteerd. Ook in het klein is een vonnis snel geveld. Op allerlei manier worden in dit land mensen veroordeeld en gestraft. Publiekelijk aan de schandpaal genageld. Huizen worden beklad. Mensen worden geslagen. Op sociale media worden haatteksten geschreven en wordt opgeroepen tot geweld. Dat zijn vormen van eigenrichting, omdat mensen het recht in eigen hand nemen in plaats van een grondig juridisch proces in te gaan. Zulke vormen van eigenrichting kunnen een symptoom zijn van van alles: Het (lage) vertrouwen in de rechtspraak, de behoefte om wraak toe te voegen als nieuw cultuurelement, het ontbreken van een normatieve opvoeding, het ontbreken van een nuancerende omgeving etc.

@Oordeel als Goddelijk vonnis (laatste oordeel). ‘Oordeel’ heeft het woordje ‘oor’ in zich, wat een afgeleide is van ‘oer’, dat is: ‘oorspronkelijk’. God is de oorsprong van alles. Hij is het begin en het einde. En degene die op een dag zal oordelen over levenden en doden. Dat noemen we het laatste oordeel. Het moment dat volgens de Bijbel schapen en bokken worden gescheiden. Dat wil zeggen: een scheiding tussen mensen die Jezus Christus belijden als hun redder en leidsman en mensen die Jezus Christus verwerpen als hun redder en leidsman. Dat oordeel werpt zijn schaduw ver vooruit. Want na die prachtige en liefdevolle tekst uit Joh. 3:16 volgt direct dat iedereen die Jezus niet belijdt zichzelf al (eeuwig) veroordeeld heeft. Het is dus een ‘veroordeeld, tenzij’. Dat is de staat van ons als mensen sinds de zondeval. Dat laatste (genadige) Goddelijke oordeel is niet aan ons, maar we staan er ook niet los van. Want de keuzes die je tijdens dit leven maakt zijn bepalend voor het oordeel dat God uiteindelijk velt.