Van 25 september tot en met 4 oktober wordt de Week tegen de Eenzaamheid gehouden. Dat is nodig, zo blijkt wel uit onderzoek dat de RIVM in 2012 gehouden heeft. Maar liefst 40% van de volwassenen voelt zich eenzaam (dat zijn dus zo’n 5.200.000 Nederlanders…), variërend van ‘enigszins’ tot de 8% letterlijke en figuurlijke ‘diehards’… Het RIVM constateerde dat bepaalde groepen een verhoogd risico hebben. Rond de 60% zitten mensen van boven de 90 jaar oud, mensen met een beperking, gescheiden mensen, weduwen en weduwnaren, niet-westerse allochtonen, mensen die moeite hebben rond te komen en mensen die zich niet gezond voelen. Maar ook bij groepen waar je het minder snel zou verwachten komt eenzaamheid voor. Rond de 30% zitten mensen die zich gezond voelen, mensen met betaald werk en getrouwden. En er tussenin zitten met 45% de alleenstaanden.Tien jaar geleden meldde GGD Fryslân dat één op de vier inwoners van Fryslân vaak alleen thuis zit en gezelschap van anderen mist. ‘Dan hebben we het dus niet over zielige oude mensen die eenzaam zijn maar over 80.000 Friezen die zich in de bloei van hun leven doodongelukkig voelen.’
Staatssecretaris van Rijn trekt nu 900.000 euro uit om eenzaamheid te bestrijden. Samenwerkende organisaties als het Leger des Heils, MOgroep, Nationaal Ouderenfonds, Resto VanHarte, Sensoor, Vereniging Humanitas en de Zonnebloem, verenigd in de Coalitie Erbij, inventariseren de komende tijd welke bestaande initiatieven goed werken. Vervolgens wordt bezien wat er nodig is om alle gemeenten gebruik te laten maken van deze kennis en ervaring, zonder dat wordt geprobeerd het wiel opnieuw uit te vinden. Daarmee is dit geld in goede handen. Ik weet de hartverwarmende aanpak van het Leger des Heils als het gaat om zorgmijdende ouderen en multi-probleemgezinnen. Daarnaast vind ik het goed van de Staatssecretaris dat hij het geld niet alleen besteedt aan het prototype van eenzaamheid: het stokoude vrouwtje, lijdzaam wachtend in een stoel. Goed dat dit keer breder wordt gekeken. Omdat eenzaamheid niet alleen ouderen, maar ook andere (grote) groepen treft. N.B. Nog even over de Coalitie Erbij. Noch bij de leden, noch bij de kernleden zie ik een belangenorganisatie van niet-westerse Allochtonen. Aandachtspuntje.
Nog opvallender is dat de meeste kerken missen, nietwaar? Ik zie alleen het Leger des Heils en de PKN (via Kerkinactie). Waar is de rest? Er zijn tijden geweest dat de kerk een prominente sociale functie had. Als kring van vrienden en bekenden. Als sociale context. Als sociaal vangnet. Als garantie dat je ergens bij hoorde, al was het maar op papier. Voor velen betekende de breuk met de kerk een zoektocht naar andere waardevolle sociale verbanden. Muziek, sport, buurt, werk, clubs. De breuk met de kerk betekende ook dat organisaties, die zich vanuit kerkelijke grondslag in het maatschappelijke veld begaven, opgeheven (‘ontmanteld’ zo je wilt) werden of waarbij grondslag werd ingewisseld voor een kerkoverstijgend perspectief. Er ontstonden algemene belangenorganisaties. Je moet vaak zoeken om iets te lezen over hun kerkelijke wortels. Tegelijkertijd is het hartverwarmend te merken dat zoveel christenen ook nu sociaal betrokken zijn. Als vrijwilliger bij lidorganisaties van Coalitie Erbij. Binnen hun eigen kerkelijke context, buurt, werk etc. etc. Waar zijn de kerken in Coalitie Erbij? Het is zo mijn verlangen dat ze under cover als navolger van Jezus een belangrijke deelnemer zijn 😉
Maar wat is eenzaamheid nou precies? Voorop gesteld: eenzaamheid is een gevoel. Het is niet de situatie waarin je zit. Je hebt stokoude mensen (met allerlei beperkingen, ergens diep weg geborgen in een verpleeghuis, waar nooit iemand komt etc) die niet eenzaam zijn omdat ze zich niet eenzaam voelen. En je hebt mensen die massa’s weelde en aandacht om zich heen hebben. Voor velen het toppunt van geluk. Maar ook deze mensen kunnen zich stok-eenzaam voelen. Ik hoorde eens het verhaal van een man die bij de psycholoog kwam. Hij vertelde dat hij eenzaam was en sombere buien had. De psycholoog gunde hem wat vrolijkheid en stelde voor om een avondje uit te gaan naar die bekende grappenmakende clown die zou optreden in het theater. Tot verbijstering van de psycholoog gaf de man als reactie: ‘ik ben die clown‘. Je kunt je eenzaam voelen in een grote groep mensen met wie je veel lol maakt; plotseling schiet het tussen biertje 7 en biertje 8 door je heen: niemand kent me, wat heeft dit allemaal voor zin. Je kunt je eenzaam voelen omdat je een geheim met je meedraagt van homofilie of een gewelddadige vader; je piekert er over wanneer je je geheim zult delen en met wie en hoe ze zullen reageren. Je kunt je eenzaam voelen als sociaal werker waarbij je al die cliënten bemoedigt en troost en ze weer op weg helpt; maar ‘s avonds is er niemand die je vraagt hoe het nou met jou gaat. Je kunt je eenzaam voelen terwijl je naast je man in bed ligt; hij is heerlijk gaan slapen na het vrijen maar hij heeft jou niet begrepen in je behoefte je gevoelens te delen. Je kunt je eenzaam voelen als je leiding geeft aan een succesvol internationaal bedrijf en meerdere prijzen hebt gekregen; maar wie kent de verleiding van de top, van vrouwen en macht en geld; je bent er in verstrikt geraakt en weet dat de waarheid je imago zal verpletteren. Je kunt je eenzaam voelen omdat je geen grip hebt op je geld; zodra je het krijgt gaat het op aan je verslaving en aan schuldeisers; je vertelt het niet op je werk, bang voor de schaamte en bang om je baan te verliezen. Je kunt je eenzaam voelen als mensen snel wegkijken als ze je zien omdat je een andere huidskleur hebt of een ander lichaam of ander gedrag of als je als vrouw te oud wordt om gezien te worden. We worden als mens zo vaak afgewezen, raken zo vaak verstrikt. Er is zoveel reden om je eenzaam te voelen. En het gaat te ver voor deze blog, maar ten diepste gaat eenzaamheid over het kunnen accepteren van je waarde als mens, als schepsel, als kind van de Vader.
P.s. Mocht je gevoelens van eenzaamheid herkennen bij jezelf, kom dan in beweging! Prof. Cacioppo introduceerde de term EASE voor de aanpak van eenzaamheid (Een knipoog naar at ease dat ‘ontspan’ betekent). EASE staat voor Eropuit, Actieplan maken, Selecteren van enkele veelbelovende relaties en Exceptionele verwachtingen hebben, waarmee hij in dit verband bedoelt dat je er het beste van verwacht. Mocht je dit allemaal niet zien zitten, deel je gevoelens van eenzaamheid dan please met één iemand die je vertrouwt. Bel je liever anoniem: Sensoor is dag en nacht bereikbaar op 0900 0767. En voor jongeren is er oa Stichting Chris op 078 611 4858. ‘Als je een helpende hand zoekt dan vind je er één aan het eind van iedere arm‘.