Beetje gevolgd, de algemene beschouwingen? ‘Het gaat weer ergens over’ werd geconcludeerd en daar ben ik het mee eens. Ik ben dan ook heel benieuwd hoe deze discussie het komende half jaar verder gaat. Want als je de eerste dag al zo op stoom bent dan kun je verwachten dat het straks met een bloedvaart richting verkiezingen gaat. De VVD heeft de afgelopen maanden al flink gas gegeven om aan te kunnen haken bij de PVV. Premier Rutte heeft woorden in de mond genomen waarvan we een jaar geleden nog vonden dat ze volstrekt premier onwaardig waren. Hij zei over asociale Turken ‘Mijn primaire eerste gevoel is: lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleur op‘. Waar Koning Willem Alexander zich strikt houdt cq dient te houden aan het protocol omdat hij valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid heeft de premier alle vrijheid om zich uit te drukken zoals hem behaagt. Dan houd ik toch meer van de staatsman waarop je trots kunt zijn, die zich niet laat verleiden tot onderbuikreacties maar zich altijd leider van het hele volk toont.
Vandaag vieren we een lustrum. Het is precies vijf jaar geleden dat premier Rutte Geert Wilders toebeet ‘Doe eens normaal? Doe zelf normaal’. Dat vonden we raar. Een premier die zo primair reageert. Het was nog niet vertoond. Nou ja, of het moest dan dat moment zijn dat Premier Balkenende zich een jaar eerder in een RTL4 debat tegen Marielle Tweebeke liet ontvallen ‘u kijkt zo lief’. Een lustrum dus en bij het lustrum hoort iets van terugkijken en stilstaan. Wat heeft de afgelopen vijf jaar opgeleverd sinds het ‘doe zelf normaal’? Geert Wilders is nauwelijks veranderd en de PVV ook niet. Zij heffen zichzelf pas op als de laatste autochtoon de deur van Nederland achter zich dichttrekt. Maar het geluid binnen de VVD is wel degelijk veranderd. Nooit eerder leverden zij de premier, nooit eerder was er zo’n gekunstelde samenwerking met een – van oorsprong – linkse partij als de PvdA. En nu de rit er bijna op zit, voelt de VVD zich vrij om zich langzamerhand los te zingen van de klaagzang van de PvdA over minderheden en zwakkeren. De VVD kiest liever voor de loftrompet over economische vooruitgang, witte Nederlanders en verworvenheden voor paarse waarden. En het moet gezegd, het feit dat de oppositie het nu niet of nauwelijks heeft over de economie mag ook wel opgevat worden als een voorzichtig compliment voor het kabinet. Jarenlang was de economie onze voornaamste zorg. Nu niet meer. Nu gaat het om de drie woorden die de VVD in haar naam draagt: Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.
1. Volkspartij. Elke partij is een volkspartij, dus zo spannend is die term niet. Maar wel is spannend hoe je ‘volk’ uitlegt. Wie is ‘het Nederlandse volk’? Horen Marokkanen, Turken en Nederlanders die de paarse waarden niet omarmen daar ook nog bij? Minister Schippers was deze maand heel duidelijk in haar Elsevier lezing over de paradox van de vrijheid. Ze zei: ‘En wij dachten: onvrijheid dat spreekt niemand meer aan, dat waait vanzelf over. Religie is achterhaald. In ieder geval in de vorm van een voorgeschreven leven volgens de lijnen van de Bijbel of de Koran. De schok is groot dat het tegendeel waar is. We zijn wakker geschud. Wij moeten ons verhaal weer op orde krijgen. Wij moeten weten waar we voor staan. En dat moeten we voor het voetlicht brengen. De vanzelfsprekendheid is weg.’ Even later probeert ze nog wel aan te geven dat iedereen bij het volk hoort, maar met haar slotzin blijkt dat toch een illusie. ‘Ik stel voor dat we geen subsidies meer stoppen in al die religieuze groepjes, Laten we onze steun verleggen naar de vechters voor de vrijheid. Zij zijn onze gesprekspartners.’ De VVD is vervreemd van christelijk – in haar woorden: katholiek en protestant – Nederland waaruit ze ontstaan is. Voor haar zijn christenen geen serieuze gesprekspartners meer. Dat vind ik jammer. Er zijn namelijk ook dingen die blijven en waar Nederland ten diepste naar snakt. Zoals het geloof in de God van de Bijbel, de God die liefde is.
2. Vrijheid. Wat is vrijheid. In haar lezing probeert minister Schippers daar handen en voeten aan te geven. Vrijheid is voor haar dat je zelf kunt beslissen wat je gelooft, wie je liefhebt, wat je wilt doen. Mee eens. Interessanter is het waar de begrenzing ligt. Want het is duidelijk dat de VVD anderzijds stellig negatief is als Turken en Zaandammers die vrijheid op hun manier invulling geven. Een belangrijke begrenzing is al dat minister Schippers erkent dat een markt zonder regels zichzelf opblaast. Je zou zeggen, een klein bruggetje naar de mens. De mens zonder regels blaast zichzelf op. In twee betekenissen. Hij gaat aan zichzelf te gronde en hij wordt arrogant. In haar hele lezing valt één ding op. En dat is dat minister Schippers zichzelf niet wil begrenzen. Als er regels gesteld moeten worden dan gaat dat over regels die moeten voorkomen dat andersdenkenden haar beknotten in haar vrijheid. Dat vind ik geen echte vrijheid, maar meer protectionisme.
3. Democratie. De afgelopen tijd hebben we kennisgemaakt met een nieuw fenomeen in de politiek. De partij DENK. Ontstaan uit twee Turkse Nederlanders die in 2014 uit de PvdA zijn gezet. De Kamer heeft merkbaar moeite met deze nieuwkomer. De PVV van Geert Wilders kunnen ze nog plaatsen, maar Turken die trouw zweren aan Erdogan roept veel weerstand en onbegrip op. Je hoort de Kamerleden denken: zijn dit Nederlanders? En toch is dit de nieuwe werkelijkheid. Er wonen inmiddels meer dan een miljoen allochtonen in Nederland. Het is dat ze zo verdeeld zijn, maar anders hadden ze een flinke politieke partij kunnen vormen. Hoe verhoudt zich dat tot onze democratie? Ook over die vragen gaat het nu. Mag je alles zeggen wat je denkt of bestaan er absolute grenzen aan de democratie?
De politiek is weer springlevend en de trein is op enorm op stoom. Stoom die kraakhelder en eerlijk laat zien waar onze politici echt voor staan. En hoe gaat premier Rutte daar vandaag op reageren?