Toegegeven, het is een wat rare term. Overblijfmoeders klinkt als moeders die snikkend aan het hek staan omdat hun kind hen niet is komen ophalen. Maar in werkelijkheid gaat het om moeders – en sporadisch ook vaders – die tussen de middag de kinderen die op school blijven eten een aangename tijd bezorgen. Het is gebruikelijk dat scholen deze moeders een kleine vergoeding geven voor dit (ruime) uurtje vrijwilligerswerk. Een aantal scholen die deze vergoeding uitbetaalden zijn zich wezenloos geschrokken omdat ze een naheffing van 50.000 euro kregen van de Belastingdienst. Sneu geld, want daar kun je een jaar lang een leerkracht van betalen.

Eerst even over de vergoeding. Waarom betalen scholen nou juist aan de groep een vergoeding en niet aan MR-leden, Oudercommissieleden, klaarovers, klusjesmannen, luizenmoeders, gymfietsers etc etc. Scholen worden omgeven door ouders die met elkaar een soort mantelzorg geven. Zonder betrokken ouders kan een school wel ophouden. In die zin is een school het voorbeeld van de participatiemaatschappij, maar dat terzijde. Waarom nou juist deze groep wel en anderen niet? De reden is vrij simpel. Elk kind betaalt namelijk een kleine bijdrage voor het overblijven. Omdat hun ouders daar baat bij hebben omdat ze werken of om andere reden. De school doet in essentie dus niet veel meer en niet veel minder dan het doorschuiven van die vergoeding naar de overblijfmoeders. Pikant detail is dat de school gedurende die tijd wel verantwoordelijk blijft omdat de overblijfmoeders onder hun regie deze taak uitoefenen.

De naheffing. De Belastingdienst redeneert als volgt: als je mensen die zich voor je school inzetten uitbetaalt, dan kun je dat zien als werken in loondienst. En daar horen heffingen bij voor de school. Ook als de school enkel en alleen doorgeefluik van de gelden van de ouders is. Zo is het in ons land geregeld, zodat allerlei publieke zaken betaald kunnen worden. Aan de andere kant logisch dat de school er niet aan heeft gedacht dat die kleine bedragen – vaak ging het om een bedrag onder de 10 euro – belast zouden worden. En ouders al helemaal niet. Ik hoop dat de Belastingdienst hen in dit geval met rust laat, al heeft de Belastingdienst wel het recht om ook hen een naheffing voor loon- en inkomstenbelasting op te leggen.

Vrijwilligers. Ja maar, het gaat toch om vrijwilligers? Die mag je toch wel iets meegeven? Dat klopt. Je mag vrijwilligers een vergoeding geven voor concrete onkosten en daarnaast een vergoeding geven voor hun werkzaamheden, mits die vergoeding niet in verhouding staat tot het werk dat ze verrichten. Het moet namelijk duidelijk vrijwilligerswerk blijven dat je vanuit je hart doet en niet om het geld. Als je niet in de Bijstand zit en je bent minimaal 23 jaar oud dan mag je een vergoeding krijgen van maximaal 4,50 euro per uur, maar niet meer dan 150 euro per maand en niet meer dan 1.500 euro per jaar. Dus als je één dag per week overblijfmoeder bent en je krijgt 6 of 10 euro per uur dan ben je de pineut. In de praktijk zal het ook om dit soort gevallen gaan. Want met overblijven meer dan 150 euro per maand verdienen zal in de meeste gevallen niet aan de orde zijn. Hoe lang deze regeling nog blijft bestaan is maar de vraag. De regering wil het Belastingstelsel herzien en ze zullen daarbij dit stukje ook wel meenemen.

De meeste scholen hebben inmiddels goed opgeleide boekhouders in dienst omdat de hele onderwijsfinanciering hopeloos complex is geworden. Daarnaast is er bij elke schoolstichting een penningmeester aangesteld. En kijkt een accountant de boeken na. Ik heb toch de neiging deze drie personen aan te kijken. Waarom hebben jullie de scholen niet tijdig gewaarschuwd? Volgens RTL Nieuws is deze materie al jaren bekend. In Amsterdam sloeg de Belastingdienst in 2002 twee scholen aan voor een te hoge vrijwilligersvergoeding. In 2003 wilde het UWV premies vorderen bij overblijfouders van een school in Wageningen, maar liet die claim weer vallen.

Op een kleine aanwijzing van deze drie financieel verantwoordelijken hadden de scholen gewoon de uurvergoeding terug kunnen brengen naar 4,50 euro per uur. Met een kleine toelichting hadden de ouders daar alle begrip voor gehad. Om geen problemen met de Belastingdienst te krijgen. Maar ook maatschappelijk gezien. Want laten we wel wezen, ik ken volwassen mensen die voor iets meer dan 10 euro per uur in loondienst werken. Als je arbeid in loondienst wilt stimuleren – en dat lijkt me een goede zaak – dan moet het gat tussen vrijwilligerswerk en loondienst groot blijven. Een andere optie is dat ouders rechtstreeks aan de overblijfmoeder betalen, dus niet via de school. Dat bedrag is niet meteen belastbaar vanwege de vele heffingskortingen – ook nodig aan herziening toe – die Nederland rijk ik. Dus tijd voor wat creatief boekhouden in de goede zin van het woord.

Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker…

Overblijfmoeders