Zelden is de kern van het politieke bedrijf zo helder als op het moment dat de rituele dans rond verkiezingscijfers wordt uitgevoerd. Tijd om het politieke terrein te betreden, nietwaar? Elke keer verbaas ik me er weer over met hoeveel gemak politici cijfers kleuren en manipuleren. Gek genoeg laten de cijfers volgens politici altijd winst zien, hoe die cijfers er ook uit zien. Het glas is altijd half vol. Als er objectief gezien een teruggang van stemmen is ten opzichte van 4 jaar geleden dan heet het ‘minder gezakt dan verwacht’, ‘het slechte weer hield onze kiezers thuis’, ‘de meeste partijen verloren’, ‘we zitten nu nog in de naweeën van oud beleid, maar straks’, ‘hier hielden we al rekening mee’, ‘het regeereffect’ etc. etc. Als er een toename in stemmen is dan is het allemaal wat makkelijker. ‘We zijn gegroeid’, ‘de kiezer heeft ons beloond’, ‘de kiezer heeft het juist ingezien’, ’4 jaar zwoegen betaalt zich uit’.
Dan nu de goocheltruc. Nu we constateren dat politici altijd richting een vol glas redeneren zal de waarheid ergens in het midden liggen. Daaruit zou je met enige fantasie kunnen afleiden dat het spiegelbeeld van deze opmerkingen waarschijnlijk even waar is als de stemmen de andere kant op gaan. Dus bij een toename van stemmen ‘meer gestegen dan verwacht’, ‘het mooie weer bracht ze hier’, ‘de meeste partijen boekten winst’, ‘we zijn net op tijd met nieuw beleid, mazzel’, ‘hier hielden we geen rekening mee’, ‘het oppositie effect’. Daar wordt het leven opeens veel interessanter van, toch? Je krijgt opeens het idee dat politici eerlijke mensen zijn. Nog even de wisseltruc voor de tweede serie opmerkingen: ‘we hebben achteruit geboerd’, ‘de kiezer heeft ons afgestraft’, ‘de kiezer heeft het verkeerd ingezien’, ’4 jaar zwoegen voor niets geweest’. Een ontluisterende werkelijkheid.
Rond de publicatie van CPB cijfers is het allemaal nog wat extremer. Zeggen de cijfers dat wat de politici horen willen dan wordt aan de cijfers zeggingskracht en gewicht toegekend. Dan willen politici ze in elk interview wel noemen en wordt het CPB geprezen om hun deskundigheid en transparantie. Zeggen de cijfers niet wat de politici horen willen dan worden vragen gesteld over de objectiviteit van cijfers en/of CPB. Dan wordt de vraag gesteld of de meest recente inzichten wel mee zijn gewogen bij de berekeningen. Dan worden bepaalde effecten toegeschreven aan de plotseling tegenvallende cijfers. En kan het zelfs zo zijn dat de staf van het CPB partijdigheid wordt verweten. Met maar één duidelijke boodschap: wij willen dat de cijfers doen wat wij zeggen. Doen zij dat niet dan kloppen de cijfers niet.
Deze dingen schieten me allemaal door mijn hoofd nu ik voor het eerst op een politieke lijst sta. Weliswaar op de laatste plaats, de plek die volgens kenners gereserveerd is voor mastodonten, lijstduwers en wethouders. Hoe ook, als doorgewinterde (en dan bedoel ik de winter van 2014) politicus zal ik die avond het halfvolle glas heffen en maak ik een aselecte trekking uit de bijpassende opmerkingen over de cijfers. Om er daarna mee te gaan toosten op de overwinning. Er pak ik de cijfers die onze winst bevestigen. Ze zijn er! Toch?