De manier waarop Isis momenteel huishoudt in het Midden Oosten doet me denken aan een spelletje Risk, waarbij iemand vijf kaarten gespaard heeft. Nadat andere partijen in een uitputtingsslag een bijna kaal landschap hadden achtergelaten, lagen de continenten voor het oprapen. En bij elk continent dat je veroverde kreeg je een krachtiger uitgangspositie voor de volgende ronde. Zo ook in het Midden Oosten. Irak is uitgeput. Het wil maar niet lukken met de erfenis die Amerika er achterliet. Syrië is uitgeput. Het wilde maar niet lukken om Assad net als andere leiders in de regio uit het zadel te wippen. Evenmin lukt het Assad zijn tegenstanders op menselijke wijze een halt toe te roepen en de eenheid te herstellen. Beide landen liggen voor het oprapen door iemand die kaarten heeft. En laat die partij er nou zijn: Isis. Met opmerkelijke vaart verovert Isis terrein. Bij elke stad en elk strategisch punt dat ze veroveren neemt hun kracht, invloed en rijkdom toe.
Maar wat is Isis, wanneer zijn ze begonnen met kaarten sparen en wat zijn die kaarten? Isis komt voort uit het soennitische volksdeel. In 2003 viel het Amerikaanse leger op last van George Bush jr Irak binnen om de soenniet Saddam Hussein te verdrijven. Daarbij koos hij partij voor de sjiitische meerderheid in het land. De soennitische minderheid voelde zich bedreigd en richtte in dat jaar de Islamitische Staat in Irak ISI als vereniging van vaak aan Al Qaida verbonden djihadistische organisaties, om naar eigen zeggen ‘de soennitische Irakezen te beschermen en de islam te verdedigen’. Niet zo raar als je bedenkt dat onder Saddam Hussein de soennitische minderheid decennialang de belangrijkste posities binnen de Iraakse regering bekleedde. Met andere woorden: de aanzet voor Isis – en voor de vele bomaanslagen die de soennieten de afgelopen jaren pleegden – lag in de door Amerika gearrangeerde oorlog in Irak cq de manier waarop Amerika de sjiitische nieuwe regering in Irak mede heeft vormgegeven. Dat de huidige Irakese premier Al-Maliki vrijwel uitsluitend sjiieten op de politieke topposities plaatst en de soennitische oppositie monddood maakt wakkert de woede van de soennieten alleen maar aan.
Ik vind het dan ook niet zo verwonderlijk dat Amerika zich nu verantwoordelijk voelt om op te komen voor alle slachtoffers van de ongekende wreedheden die Isis begaat. Ongekend wreed voor alle ongelovigen. Internationaal komen daarbij vooral Christenen, Koerden en Yezidi’s in beeld. Maar het treft mij het meest dat de inzet van Isis er met name eentje is tussen de twee hoofdstromingen binnen de islam, zoals het christendom vroeger oorlogen heeft gekend tussen Protestanten en Rooms-Katholieken. Overigens geloof ik niet dat bij elke nieuwe oorlog de wreedheden toenemen. Hooguit weten we er door alle moderne technieken meer van af. Ik ben er van overtuigd dat iedere oorlog zijn eigen gruwelijke wreedheden kent met altijd een duivels element van ongekende wreedheid. En altijd de verkrachting van (jonge) vrouwen.
Helaas voelt ook de 43-jarige leider van Isis, Abu Bakr al-Baghdadi, zich in toenemende mate gelegitimeerd tot wreedheid. Syrië en Irak hebben genoeg aan zichzelf, diep verdeeld als ze zijn. Deze landen zijn niet in staat Isis tot de orde te roepen. En blijkbaar zijn de soennitische imams dat ook niet. Hoe hard diverse soennitische imams wereldwijd en Yusef al-Qaradawi, de man achter de Moslimbroederraad in Egypte, het Isis geweld ook veroordelen. Je zou zeggen dat een beweging die zozeer vanuit een islamitische stroming wordt aangezet, zal luisteren naar hun eigen geestelijken. Omgekeerd roepen de sjiitische geestelijken Muqtada al-Sadr en Ayatollah Ali al-Sistani de sjiieten op hun wapens op te pakken tegen Isis. Actie en reactie. Stopt het dan nooit eens?
Tenslotte. Als er één land nog genoemd moet worden dan is dat Iran. Een overwegend sjiitisch land. Iran volgt de bewegingen van Isis nauwgezet. Er zijn belangrijke sjiitische heilige plaatsen in het land Irak. Onder andere in Samarra. Daar staat de Gouden Moskee (geen godshuis maar een schrijn). Het is de begraafplaats van de elfde en twaalfde imam en zeer heilig voor de sjiieten. Abu Bakr weet dat als geen ander. Hij is er geboren. Isis heeft al heel wat sjiitische moskeeën verwoest. Als Isis die heilige plaatsen – uit verachting voor de in hun ogen goddeloze sjiieten – verwoest dan kunnen ze de woede van Iran verwachten. Dan is het pas echt crisis door Isis.