En opeens heeft Bosnië weer te maken met een zware tijd. Deze keer geen oorlog, maar een mega overstroming. Bij deze denk ik dan ook aan al mijn vrienden in Bosnië en bid ik hen Gods zegen toe in deze zware tijd. In deze blog een paar facetten over de overstroming.
Wat moet ik me qua natuur voorstellen bij Bosnië? Bosnië zit ingeklemd tussen Kroatië en Servië. Het is een land met een prachtige ruige natuur en een ruig landklimaat. In de winter kan er in een nacht zomaar 50 cm sneeuw vallen. En in de zomer is het normaal gesproken heerlijk warm. Als het regent dan heb je even een intense bui en daarna is het weer droog. Heel anders dan in Nederland met zijn eindeloze – voor de landbouw zo aangename – miezerregens. Een radicaal land dus. Daar komt bij dat Bosnië een land is met hoge bergen – tot wel 2.00o meter hoog – en stromende rivieren. In Bihac en bij Banja Luka worden om die reden wedstrijden rafting en wildwaterkano gehouden. Maar er zijn ook verstilde meren waar roeiwedstrijden worden gehouden. En we kennen Sarajevo van de Olympische Winterspelen in 1984. Als er een bak water uit de lucht komt – in regen of sneeuw – dan kan het er flink tekeer gaan. Ik ken plekken waar het water dan omhoog komt uit onderaardse meren en hele valleien blank zet. Prachtig zolang je het kunt sturen. Al dat water stroomt via onder andere Una, Sana en Vrbas naar de Sava, de grensrivier tussen Bosnie en Kroatie. Al deze rivieren stromen hier en daar door adembenemend mooie rotskloven. Via Servie gaat de Sava over in de Donau die uiteindelijk in de Zwarte Zee uitkomt. Hemelsbreed zou je zeggen: laat de Bosnische rivieren naar de Adriatische Zee stromen. Maar dan heb je een praktisch probleem: de Dinarische Alpen. Dat is de strook bergen en rotsen die op enkele kilometers van de Kroatische kustlijn ligt. Het land beweegt zich vanaf die rots- en bergpartij schoksgewijs naar beneden naar het Servische laagland. Ook grote Bosnische steden als Banja Luka, Bihac, Brcko (spreek uit: brtsjko) en Prijedor zijn getroffen door het water. Sarajevo lijkt de dans te ontspringen.
Hoe kan zo iets gebeuren? Het leven in Bosnië speelt zich meest af op het platteland en in dorpen. Sober en dapper. Vader en moeder werken waar mogelijk. Opa en oma hebben een klein pensioentje en letten op de kinderen. En houden hun groentetuintje dagelijks bij en voeren de beesten. Afgezien van Sarajevo en Banja Luka is dit zo’n beetje de setting van de gemiddelde Bosniër. De oorlog heeft er voor gezorgd dat Bosnie nog steeds in het rijtje van de 3 meest belabberde europese economien voorkomt. En diep verdeeld is geraakt. Serven, Moslims (Bosniaks) en Kroaten leven in een soort LAT relatie. De kinderen gaan weliswaar naar dezelfde school, maar wil je werk of de politiek in dan is je etniciteit van doorslaggevend belang. Die diepe verdeeldheid komt heel schrijnend tot uitdrukking in het parlement. Er zijn drie presidenten, van elke etniciteit eentje, (echt waar) die om beurten regeren. Daarnaast is Bosnie na de oorlog in twee entiteiten gesplitst, de Republica Srpska (Serven) en de Federacija (Bosniaks en Kroaten). Waarbij Srpska zich het liefst bij Servie wil aansluiten omdat ze dat ervaren als hun moederland. En de Federacija maar liefst 10 kantons kent met elk een veel te groot politiek apparaat. Ziedaar de stand van het land. Je wordt al moe als je het op je in laat werken. Het verbaast niets dat de regering geen geld en geen wil heeft om zich bezig te houden met iets als rivierbeheer en dijkvorming.
Wat zijn de effecten? De effecten zijn enorm. Op plaatsen waar in de oorlog te veel hout is gekapt kan de modder vrijuit zijn gang gaan. Rivieren zijn buiten hun oevers getreden. Steden staan onder water. Als je op Google Afbeeldingen ‘Bosnia floods’ intikt dan kun je zien dat de schade enorm is. Daarbij komt dat de meeste Bosniers in de dorpen niet aangesloten zijn op de riolering, maar een septic tank hebben. Als die tank volstroomt door het overstromende rivierwater dan betekent dat dat mensen hun WC niet meer kunnen doortrekken en dat door de open beerputten ziektes kunnen uitbreken. Veel Bosniers zijn deels afhankelijk van het groentetuintje en het kleinvee dat ze bij hun huis hebben. Door het water ontstaat daar een probleem. Wat ook in het nieuws genoemd is zijn de landmijnen. In de loop der jaren zijn de landmijn gebieden zoveel mogelijk geïdentificeerd en afgezet met lint. Maar door aardverschuivingen en weggespoelde grond worden mijnen verplaatst of komen ze aan de oppervlakte. Dat kan gevaarlijke situaties opleveren. Ach, wat ik ook belangrijk vind is dat het al zo moeilijk was voor mijn vrienden om ergens een baantje te vinden. Deze tijden kunnen ze wel schudden dat er omzet wordt gemaakt. Mensen hebben even wat anders aan hun hoofd en zullen geld moeten steken in het overleven en waar opbouwen van hun leven. Dat trekt de economie scheef. De meeste sectoren zullen merken dat de omzet stagneert. En sommige sectoren (werkmaterieel, levensmiddelen, schoonmaakmiddelen, desinfectie, laarzen etc.) zullen het juist extra goed doen…
Wat doet zo’n overstroming met Bosnische mensen? Er zit de Slavische mensen toch iets gelatens in het bloed. Waarbij dingen je overkomen omdat ze je nou eenmaal overkomen. En waarbij het aan jou met name is om er het beste dan maar van te maken. Aangevuld met een nuchtere inslag. Veel huizen hebben een net iets verhoogd fundament omdat ze weten dat er wel eens wat water blijft staan. Zo hebben de Bosniërs het communisme overleeft en overleefden ze verschillende oorlogen. Daarin zit een stuk melancholiek, die je ook in de muziek terughoort. Dat zijn allemaal maar waarnemingen, maar het echte verdriet komt pas binnen als ik een bericht lees van Seila, onze vriendin uit Servië: ‘poplava mi je odnijela sve, sem ovo malo života, osjećam se slomljeno i tužno i do daljnjeg me nema.. Ko ima broj moj neka pozove ako poželite čut me.. [Alles werd weggevaagd door de overstromingen, behalve dit kleine leventje. Ik voel me gebroken en verdrietig en tot nader order ben ik weg .. Wie mijn nummer heeft belt me maar als hij iets van me wil horen ..]’. Triest hoor.
Wat kunnen wij doen? Verschillende goede doelen hebben een noodhulpactie gestart. Onder andere het Rode Kruis http://www.rodekruis.nl/actueel/nieuws/wilt-u-iets-doen-voor-de-mensen-in-bosni%C3%AB-en-servi%C3%AB en Dorcas http://dorcas.nl/noodhulp-na-overstroming-bosnie/. Doe er aan mee en help deze lieve mensen!